Powiat brzeski, gmina Lewin Brzeski
(nazwa niemiecka: Kantersdorf, Kreis Brieg)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1359 r.
Rys historyczny i stan obecny:
Na temat średniowiecznej historii Kantorowic nie posiadamy zbyt wielu informacji, wynika z nich jednak że miejscowość prawdopodobnie była podzielona przynajmniej na dwa działy. Z Kantorowic wywodził się ród Hoff znany z dokumentów od połowy XV w. W 1440 r. Jerzy Hoff z Kantorowic był starostą Grodkowa. Pod koniec XVI w. rodzina podzieliła się na trzy linie. W rękach jednej z nich pozostawały Kantorowice. W 1572 r. Wacław Wachowski, opiekun dzieci Mikołaja Brzikawskiego sprzedał majątek Kadłub Krzysztofowi von Hoff z Kantorowic koło Brzegu. Od 1560 r. małżonką Krzysztofa von Hoff była Dorota, córka Mikołaja Dziatkowskiego, znanego z dokumentu z 1590 roku. W 1573 r. Krzysztof zapisał jej jako wiano wioskę Kadłub. Synowie Krzysztofa i Doroty, Daniel, Hildebrand i Kasper przenieśli się na teren księstwa opawskiego i zapoczątkowali linię Hof z Kantorovasą. Jednocześnie z Hoffami, właścicielami części Kantorowic musiała być rodzina von Pückler. W 1516 r. Nikolaus von Pückler z Grodźca kupił Nową Wieś, Olszankę i Kantorowice. W 1556 r. Kasper von Pückler z Grodźca, właściciel Kantorowic, sprzedał braciom Kasprowi, Ulrykowi i Janowi von Gellhorn wieś Piorunkowice i zamek Gryżów. Prawdopodobnie ostatnim przedstawicielem rodziny von Pückler z Grodźca był w Kantorowicach Baltazar (zm. 1591 r.), małżonek Polikseny von Necher (zm. po 1604 r.). Pod koniec XVI w. wioska przeszła w ręce książąt brzeskich, którzy wybudowali w niej około 1600 roku zamek myśliwski. Właścicielem zamku był książę legnicko – brzeski Jan Chrystian (zm. 1639 r.), a następnie jego syn z drugiego małżeństwa, z Anną Jadwigą z domu von Sitsch, baron (później hrabia) August von Lignitz (1627-1677). Od 1720 roku zamek w Kantorowicach należał do miasta Brzegu. W dziewiętnastym stuleciu rozebrano część zamkowych zabudowań, a resztę przebudowano. Z ksiąg adresowych z XX wieku wynika, że dobra w Kantorowicach pozostały własnością miasta do końca drugiej wojny światowej. Posiadłość o powierzchni 524 ha w 1905 roku dzierżawił Karl Wenzel auf Rothhaus, a w 1921 r. Pani von Wenzel auf Taschenberg. W 1937 r. dzierżawcą majątku zmniejszonego do 492,3 ha był landwirt Ulrich Schmitt.
Zamek
Renesansowy zamek z około 1600 roku, wielokrotnie przebudowywany z zatarciem cech stylowych. Budynek murowany, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, zbliżonego do kwadratu, dwukondygnacjowy, z kwadratową wieżą w narożniku południowo – wschodnim, nakryty dachem naczółkowym wykonanym z dachówki. W elewacji zachodniej niewielki dwukondygnacjowy ryzalit, ponadto wydatna szkarpa. Elewacje budynku pozbawione ozdobnych detali, pierwotnie były pokryte dekoracją sgraffitową. Jeszcze w latach 60-tych XX w. w oknach przyziemia znajdowały się ozdobne, siedemnastowieczne, skośne kraty. Pomieszczenia parteru nakryte sklepieniami, na piętrze, w znacznym stopniu przekształconym, stropy belkowe. W narożnej kwadratowej wieży znajduje się klatka schodowa. Do zamku przylega dziewiętnastowieczny budynek mieszkalny, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty płaskim dachem. Budynek ten wraz z niewielką parterową dobudówką i właściwym zamkiem tworzą coś w rodzaju wewnętrznego dziedzińca. Zamek otacza dopływ Nysy Kłodzkiej i częściowo zachowana nawodniona fosa. Obecnie zamek jest własnością prywatną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. W pobliżu znajdują się budynki gospodarcze dawnego folwarku, niestety w złym stanie technicznym.
Zabytki w Kantorowicach
Do rejestru zabytków w Kantorowicach wpisano: zamek (decyzja: pałac, 10.01.1964 r., nr rej.: 697/64); zespół folwarczny: szachulcowy spichrz (7.04.1964 r., nr rej.: 769/64), stodoła I (10.03.1965 r., nr rej.: 979/65), stodoła II (10.03.1965 r., nr rej.: 978/65).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kantorowic nie jest łatwy. W miejscowości zatrzymują się rzadko kursujące autobusy PKS z Brzegu (cztery razy dziennie, tylko w dni robocze). Do samego Brzegu można bez problemu dotrzeć pociągiem z wielu miast Śląska, między innymi z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 i DK 94 do Lewina Brzeskiego, skąd lokalna droga (wyjazd z miasta ulicą Mickiewicza) prowadzi do Kantorowic. Zamek w Kantorowicach znajduje się na lewo od głównej ulicy. Odległość: w jedną stronę około 110 km. Na miejscu samochód trzeba zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2011 r.
