Powiat brzeski, gmina Lubsza
(nazwa niemiecka: Mangschütz, Kreis Brieg)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: początki miejscowości sięgają XIII w., w 1297 r. wzmiankowany był kościół w Mąkoszycach.
Rys historyczny i stan obecny:
Właścicielami Mąkoszyc koło Brzegu byli przedstawiciele rodu Czaplickich herbu Kotwicz I. Według różnych autorów ród ten wywodził się ze Śląska, Polski lub Prus Wschodnich, niestety na jego temat nie posiadamy żadnych szczegółowych informacji. Na przełomie XVI i XVII w. miejscowość stanowiła własność rodziny von Bess. W 1601 r. właściciel majątku Jan von Bess podpisał z radą miejską Brzegu ugodę w sprawie cła w Mąkoszycach. Kolejna wzmianka o właścicielach wioski, pochodzi z drugiej połowy XVII w. Maria Elżbieta (1657–1693), córka Jana Henryka von Grelff und Liebenau, prawdopodobnie właściciela Mąkoszyc koło Brzegu i Marii Anny von Oderwolff w 1675 r. wyszła za mąż za Filipa Rudolfa von Salisch (zm. 1711 r.). Następnym znanym właścicielem Mąkoszyc był Jerzy Wilhelm von Birckholtz, generał wojsk saskich i polskich, wywodzący się ze starej brandenburskiej szlachty, który w 1703 roku uzyskał inkolat śląski. Od 1866 r. majątek w Mąkoszycach należał do berlińskiego bankiera Moritza Landsberga (1810-1869). Właścicielem posiadłości w latach 1869-1892 był Ludwig Landsberg (1839-1892). Następnie do zakończenia drugiej wojny światowej dobra pozostawały w rękach spadkobierców Moritza Landsberga. Według ksiąg adresowych z 1921 i 1937 r. majątek liczący najpierw 972,9 ha i później 931,38 ha był własnością Kurta Landsberga z Berlina (1878-1938) i Margarete (1875-1939) oraz Helene Landsberg (1876-1951) z Mąkoszyc. W 1937 r. dziedzicem majątku był dr Ludwig Landsberg (1911-1978), który prawdopodobnie po śmierci krewnych, był jego ostatnim prywatnym właścicielem. Po drugiej wojnie światowej dobra zostały upaństwowione.
Pałac
Na temat pałacu w Mąkoszycach posiadamy znikomą ilość informacji. Neogotycki budynek został wzniesiony zapewne w drugiej połowie XIX w. przez rodzinę Landsberg, być może w miejscu starszego budynku (spichrz dworski datowany jest na około 1800 r., sugeruje to wcześniejsze istnienie folwarku i rezydencji). Pałac Landsbergów spłonął w 1947 roku i w latach sześćdziesiątych XX w. w Katalogu Zabytków Sztuki wzmiankowany był jako ruina. W czasach późniejszych ruiny zostały rozebrane i obecnie nie ma po nich śladu. Do dziś przetrwał za to piękny park krajobrazowy otaczający dawniej rezydencję. Park o powierzchni 3,37 ha pochodzi z pierwszej połowy XIX w. Wśród licznych okazów starodrzewu warto w nim zwrócić uwagę na platan klonolistny i okazy dębów szypułkowych. W drzewostanie parku przeważają gatunki liściaste: dąb szypułkowy, klon pospolity, grab zwyczajny, buk pospolity, kasztanowiec zwyczajny, robinia akacjowa, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata. Gatunki iglaste reprezentują świerk pospolity i żywotnik olbrzymi. Do rzadszych okazów należy klon jawor odmiany purpurowej. W parku znajduje się niewielki cmentarz rodziny Landsberg, otoczony neogotyckim murem. W pobliżu parku zabudowania gospodarcze folwarku w Mąkoszycach: spichlerz, stodoła, gorzelnia oraz czworaki.
Zabytki w Mąkoszycach
Do rejestru zabytków w Mąkoszycach wpisano: park dworski (9.06.1981 r., nr rej.: 55/81), spichrz dworski (9.08.1966 r., nr rej.: 1502/66), trzy czworaki (9.08.1966 r., nr rej.: 1501/66), trzy domy przy ul. Kościelnej (9.08.1966 r., nr rej.: 1498-1500/66), wiadukt z 1914 r. (12.07.1982 r., nr rej.: 2084/82). Do rejestru zabytków nie został wpisany neogotycki kościół parafialny p.w. śś Piotra i Pawła, wzniesiony w 1902 roku.
Informacje praktyczne i dojazd
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Mąkoszyc zapewniają często kursujące autobusy PKS z Brzegu. Do samego Brzegu można bez problemu dotrzeć pociągiem, między innymi z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia, następnie DK 403 do Łukowic Brzeskich i DK 39 w stronę Namysłowa. Z tej ostatniej trasy za miejscowością Lubsza należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Mąkoszyc. Odległość: w jedną stronę około 145 km. Samochód można zaparkować przy ogrodzeniu otaczającym częściowo park krajobrazowy.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2011 r.
