Powiat kluczborski, gmina
(nazwa niemiecka: Baumgarten, Kreis Kreuzburg)
Rys historyczny i stan obecny:
O początkach Paruszowic brak wzmianek w źródłach historycznych. W dokumentach znajdujemy informację, że w 1574 r. zmarł bezpotomnie Krzysztof Brzeski, właściciel majątku Baumgarten. Być może informacja ta dotyczy Paruszowic w pobliżu Kluczborka. W XVII w. Górne i Dolne Paruszowice należały do rodziny Posadowski von Postelwitz. Joachim von Posadowski od 1657 r. dzierżawił Dolne Paruszowice od spadkobierców Henryka Schimonskiego. W 1662 r. zakupił ten majątek, a w sześć lat później dokupił Górne Paruszowice. W 1677 r. sprzedał Dolne Paruszowice swojemu zięciowi Bernardowi Achatiusowi von Reibnitz, a w 1686 r. Górne Paruszowice swojemu najstarszemu synowi, Joachimowi Morycowi. Po bezpotomnej śmierci Joachima Moryca w 1736 r., jego posiadłości odziedziczył bratanek Jan Ernest von Posadowski. Jan Ernest sprzedał rodzinne majątki i przeniósł się do Górnych Łużyc. W drugiej połowie XVIII w. Paruszowice należały do Adolfa Sylwiusza von Ohlen und Adlerscron, starosty powiatu kluczborsko-byczyńskiego. W 1799 r. Ernest Filip Elżbieta hr. von Huc von Bethusy zakupił od Franciszka hr. von Gaschin miasto Olesno i majątki: Wojciechów, Maciejów, Paruszowice i Dobiercice. W połowie XIX w. właścicielem Paruszowic był August von Biegeleben. Na początku XX w. majątek nabył Herman Lipinsky (zm. 1925 r.) i przekazał go swojemu synowi Ernestowi, który pozostał w nim do 1945 r. Po drugiej wojnie światowej posiadłości Lipinskych znacjonalizowano, dawny folwark zmieniając w Państwowe Gospodarstwo Rolne. PGR w Paruszowicach upadł w latach 90-tych XX w., a jego majątek zakupiła prywatna firma Przedsiębiorstwo Rolne Agro-par Sp. z o.o..
Niewielki dwór w Paruszowicach został zbudowany na początku XX w., prawdopodobnie dla rodziny Lipinskych. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokim dachem siodłowym z powiekami. Fasada sześcioosiowa, z centralnie umieszczonym wejściem, poprzedzona schodami i drewnianym gankiem. Dwór przebudowany z całkowitym zatarciem cech stylowych.
Do dworu przylega park krajobrazowy o powierzchni 2,09 ha. Park został założony w II połowie XIX w. w stylu angielskim. Dominują w nim gatunki liściaste: lipy drobnolistne, klony (polny, zwyczajny, jawor), dęby szypułkowe, jesiony, graby, wiązy, olchy, kasztanowce, występują również drzewa owocowe. Gatunki iglaste reprezentują: sosna czarna, żywotnik zachodni, świerk pospolity, jodła jednobarwna i modrzew europejski. Park został wpisany do rejestru zabytków 20.01.1977 r. pod nr 16/77.
Dawny dwór wraz z resztą folwarku stanowi własność firmy Przedsiębiorstwo Rolne Agro-par Sp. z o.o., nie ma możliwości zwiedzania obiektu.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Paruszowic można dotrzeć komunikacją publiczną jest to jednak dosyć trudne. Najpierw należy dojechać pociągiem do Kluczborka (odjazd z Katowic lub Tarnowskich Gór), a następnie przesiąść się do autobusu jadącego do Roszkowic przez Paruszowice. Autobusy te jeżdżą rzadko i tylko w dni robocze. Podróżującym samochodem polecam jazdę z Gliwic DK 78 do tarnowskich Gór, dalej DK 11 w stronę Poznania, za miejscowością Sarnów należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Paruszowic. Odległość: w jedną stronę około 115 km. Na miejscu można zostawić samochód przed ogrodzeniem dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2010 r.
