Powiat krapkowicki, gmina Walce
(nazwa niemiecka: Walzen, Kreis Neustadt O.S.)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1228 roku, kiedy to Kazimierz, książę opolski przekazał Walce zakonowi norbertanek z Czarnowąsów. Brak materiałów źródłowych uniemożliwia dokładne odtworzenie losów wioski w średniowieczu. Najprawdopodobniej Walce powróciły jednak w ręce książąt opolskich i po śmierci ostatniego z nich, Jana II Dobrego, w 1532 r. przeszły w posiadanie Habsburgów. W 1572 r. cesarz Ferdynand I przekazał w zastaw Franzowi Schweinichen von Kolbnitz majątki w Walcach i Biestrzykowicach. Za rządów cesarza Rudolfa II, w 1585 r. Franz Schweinichen ostatecznie wykupił Walce. W rękach rodziny von Schweinichen jakaś część miejscowości pozostała prawdopodobnie aż do 1815 roku. W 1706 r. N. Burski ożenił się z Marią Elżbietą von Schweinichen i w wianie otrzymał majątek w Walcach. Następnie w XVIII w. dobra w wiosce nabył Henryk Ferdynand von Oppersdorff (1711-1781) VI ordynat głogówecki. W XIX w. właścicielami majątku w miejscowości była linia rodu von Loen wywodząca się od Jana Wolfganga von Loen (1732-1783). W 1815 r. jedną z posiadłości w Walcach nabyła rodzina Walliczek. Od 1847 roku dobra należały do rodu von Seherr-Thoss. Według książki adresowej z 1886 r. właścicielem posiadłości był hrabia Hermann von Seherr-Thoss z Dobrej. Grunty o powierzchni 680 ha dzierżawił Wojciech Eberhardt. W 1894 r. majątek należał do hrabiego Rogera von Seherr-Thoss i w dalszym ciągu był dzierżawiony przez Wojciecha Eberhardta. Jako właściciel dóbr w Walcach hrabia Roger von Seherr-Thoss został wymieniony również w książkach adresowych z 1905, 1912 i 1921 roku. W wyniku zadłużenia rodziny von Seherr-Thoss majątek przed 1930 rokiem przeszedł na własność Górnośląskiej Spółki Ziemskiej z Opola (Oberschlesische Landgesellschaft In Oppeln). W następnych latach został rozparcelowany.
Pałac i dwór
Pałac w Walcach być może został wzniesiony przez rodzinę von Schweinichen pod koniec XVI w. Autorzy Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce oceniali czas jego powstania na osiemnaste stulecie. Zabytek został w znacznym stopniu zniszczony w 1945 roku. W czasie redagowania zeszytu poświęconego powiatowi krapkowickiemu, w 1963 roku budynek był w trakcie rozbiórki. Obecnie po dawnej rezydencji nie ma żadnego śladu. Z Katalogu Zabytków możemy się dowiedzieć, że pałac był murowany z cegły i kamienia, potynkowany, podpiwniczony, założony na planie litery „L”, dwukondygnacyjny. W części pomieszczeń znajdowały się sklepienia kolebkowe z lunetami.
Dwór w Walcach został zbudowany na niewielkim wzniesieniu górującym nad folwarkiem w połowie XVIII w. Budynek był siedzibą zarządcy majątku. Zabytek remontowany i przekształcony w XX w. Dwór o konstrukcji szkieletowej, potynkowany, częściowo podpiwniczony, zbudowany na planie prostokąta, parterowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami i powiekami. Układ wnętrz dwutraktowy z centralną sienią. Obecnie zadbany dwór jest własnością prywatną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Zabytki w Walcach:
Do rejestru zabytków w Walcach wpisano: ruinę pałacu, obiekt nie istnieje, został wpisany do rejestru a jednocześnie prowadzono przy nim prace rozbiórkowe! (7.05.1965 r., nr rej.: 1008/65); dwór, dom nr 249 (7.05.1965 r., nr rej.: 1009/65).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Walców zapewniają między innymi autobusy PKS z Kędzierzyna-Koźla i Krapkowic. Do obydwu tych miejscowości można dotrzeć pociągiem np. z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Pławniowice, następnie DK 40 w stronę Prudnika. W miejscowości Twardawa należy z tej ostatniej trasy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Walców przez Małkowice. Odległość: w jedną stronę około 60 km. Samochód można zostawić przy kościele w centrum miejscowości, lub zaparkować na terenie folwarku przy dworze. Adres: Walce, Plac Górny.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2011
