Powiat namysłowski, gmina Domaszowice
(nazwa niemiecka: Strehlitz, Kreis Namslau)
Rys historyczny i stan obecny:
Brak informacji źródłowych uniemożliwia opisanie średniowiecznych początków historii miejscowości, o jej znaczeniu świadczy jednak gotycki kościół p.w. św. Marcina, wzmiankowany już w 1326 r. Strzelce w nieznanych nam okolicznościach stały się dobrami rycerskimi, a najpóźniej w XVI w. podzielono je na kilka części. Zachowała się wiadomość o zakupie Strzelec koło Namysłowa w 1500 r. przez Hilariusa von Naefe z Objazdy. Następnie w dokumentach z lat 1532-67 pojawiają się bracia Andrzej, Kasper i Wolf von Buettner, posiadający dobra w tej miejscowości. Jednocześnie od początku XVI w. w źródłach występują przedstawiciele Domu Strzelce rodu von Langenau. Założycielem tej gałęzi rodu był Mikołaj von Langenau żonaty około 1506 r. z nieznaną z imienia dziedziczką Strzelec pochodzącą z rodziny von Seidlitz. Małżeństwo to pozostawiło sześciu synów: Jerzego, Jana, Henryka, Jakuba, Piotra i Albrechta. Z ich potomków wzmiankowano Zygmunta syna Jerzego. Zygmunt von Langenau pozostawił tylko córkę Ewę, zmarłą po 1622 r. Ta część miejscowości prawdopodobnie przeszła w ręce linii z Trzcinicy Wielkiej, ponieważ w źródłach pojawia się w tym czasie Jan von Langenau, syn Krzysztofa z Wilczyna, zmarły w 1629 r., właściciel Dobroszowa i Strzelec, członek rady księcia bierutowskiego Henryka Wacława i w 1620 r. starosta Bierutowa. W 1653 r. majątek w Strzelcach należały już do rodziny Leuschner von Pflaumdorff. Inna część wioski była w rękach Domu Strzelce rodu von Frankenberg. Właścicielami Strzelec z tej rodziny byli m.in.: Fryderyk (1600-1650) von Frankenberg-Ludwigsdorf, starosta księstwa oleśnickiego, jego syn Jan Henryk (1643-1698), marszałek dworu i starosta księstwa oleśnickiego oraz wnuk Fryderyka, Sylwiusz Chrystian (1670-1707). W drugiej połowie XVIII w. część wioski posiadał Adolf von Heugl.
Istniejący pałac wzniesiono w Strzelcach w początkach XIX w. Po drugiej wojnie światowej wraz z folwarkiem był wykorzystywany przez Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po upadku PGR należał do AWRSP. Obecnie pałac jest własnością Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział w Opolu. Zabytek pełni funkcję wielorodzinnego budynku mieszkalnego, zwiedzać go można tylko z zewnątrz.
Pałac w Strzelcach to budynek eklektyczny, z elementami neorenesansowymi i neobarokowymi, murowany z cegły, potynkowany, częściowo podpiwniczony, wzniesiony na planie zbliżonym do prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi z nowszymi lukarnami i świetlikami. Bryła budynku rozczłonkowana, asymetryczna, z wieżą – dominantą w elewacji ogrodowej, dwoma skrajnymi ryzalitami i niższą wieżą od frontu. Fasada dziesięcioosiowa, z głównym wejściem umieszczonym asymetrycznie w przyziemiu wieży, częściowo wtopionej w korpus budynku, zamknięta dwoma trzykondygnacjowymi ryzalitami, zwieńczonymi neorenesansowymi szczytami. W elewacji ogrodowej centralnie umieszczona trzykondygnacyjna wieża, w dwóch pierwszych kondygnacjach kwadratowa, wyżej ośmioboczna, nakryta barokowym hełmem. Przy wieży ganek trzyfilarowy, nad nim taras z balustradą tralkową, obecnie zamurowane. Elewacje przekształcone, zachowały resztki dawnych zdobień. Pomiędzy parterem a pierwszym piętrem wydatny gzyms, okna w profilowanych obramieniach, nad częścią otworów okiennych trójkątne naczółki, ryzality wieńczą neorenesansowe szczyty.
Do pałacu w Strzelcach przylega pochodzący z początków XIX w. park krajobrazowy, o powierzchni około 5,5 ha. W parku dominuje liściasty drzewostan rodzimy: dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, graby zwyczajne, klony zwyczajne i jesiony wyniosłe.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Strzelec jest możliwy jednak nie należy do najłatwiejszych. W pierwszej kolejności należy dotrzeć pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór do Namysłowa, z przesiadką w Kluczborku. Następnie z Namysłowa do Strzelec kursują autobusy PKS, niestety tylko kilka razy i tylko w dni robocze. Podróżującym samochodem polecam następujący dojazd z Gliwic: najpierw DK 78 do Tarnowskich Gór, następnie do Kluczborka DK 11 w kierunku Poznania. Z Kluczborka wyjazd DK 42 w stronę Namysłowa, w miejscowości Domaszowice należy zjechać z tej trasy w prawo w lokalną drogę do Strzelec. Odległość: w jedną stronę około 135 km. Na miejscu samochód trzeba zostawić na poboczu głównej drogi, która przebiega tuż obok pałacu.
Damian Dąbrowski
Maj 2010 r.
