Powiat namysłowski, gmina Namysłów
(nazwa niemiecka: Lorzendorf, Kreis Namslau)
Rys historyczny i stan obecny:
Woskowice Małe należą do najstarszych miejscowości ziemi namysłowskiej. Pierwsza wzmianka o wiosce znajduje się w dokumencie papieża Innocentego III z 1201 r. W XIV w. Woskowice Małe były już własnością rycerską i należały do rodziny von Spiegel. O losach miejscowości w XV i XVI wieku nie posiadamy informacji. Na przełomie XVI i XVII w. majątek należał do Joachima von Naefe und Obischau, po śmierci którego w 1611 r. przejął go Adam von Frankenberg-Proschlitz (zm. 1650 r.), starosta Kluczborka i Byczyny. Po nim Woskowice Małe odziedziczył syn Adam jun. (1616-1690). Dobra pozostały w rękach Frankenbergów do połowy XVIII w., kolejnymi właścicielami miejscowości byli Moryc (1663-1739) syn Adama jun. i Karol Henryk Joachim (ur. 1693 r.) syn Moryca. W 1768 r. Woskowice były już w posiadaniu rodziny von Goltzów. Od około 1790 r. do 1829 r. majątek należał do rodu Kalckreuth. W 1829 r. nabył go Johann Heinrich von Loesch. Dobra pozostały w rękach jego potomków do drugiej wojny światowej. W 1937 r. ich właścicielem był Konrad von Loesch. Po 1945 r. majątek Loeschów został znacjonalizowany. W latach 60-tych XX w. w dawnej rezydencji urządzono Ośrodek Leczenia Odwykowego (OLO). W 1998 r. miejscowy ośrodek przekształcono w Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Zabytkowy budynek wyremontowany w ostatnich latach do dziś spełnia tę funkcję, w związku z czym można go obejrzeć tylko z zewnątrz. Obiekt nie jest przystosowany do zwiedzania.
W źródłach historycznych nie zachowały się informacje o czasie budowy oraz wyglądzie pierwszej rezydencji w Woskowicach Małych. Około 1800 r. w miejscu dworu wzniesiono istniejący do dzisiaj pałac. Budynek został przebudowany w stylu neogotyckim przez rodzinę von Loesch w latach 1872-74 i w 1912 r. Pałac murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem dwuspadowym z lukarnami. Fasada (elewacja północna) siedmioosiowa, z asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem z portykiem z 1912 r. i trzykondygnacjowym ryzalitem. Elewacje pałacu zdobią neogotyckie detale, ryzality, szczyty schodkowe, sterczyny, gzymsy nadokienne oraz wykusz. Wnętrza pałacu przekształcone, w układzie dwutraktowym. Część pomieszczeń przyziemia i piwnice sklepione kolebkowo i kolebkowo z lunetami, w pozostałych salach płaskie stropy. W części pomieszczeń zachowane sztukaterie, kominek i boazerie.
Pałac otacza niewielki park krajobrazowy o powierzchni około 2 ha. Teren wokół ogrodzony murem z ozdobną bramą wjazdową. W pobliżu części rezydencjonalnej dawnego założenia znajduje się część folwarczna. Warto w niej zwrócić uwagę na dawny dom zarządcy (parterowy budynek z gankiem kolumnowym, nakryty dachem mansardowym), pochodzącą z około połowy XVIII w. dawną stajnię, wzniesioną w konstrukcji tzw. muru pruskiego i monumentalny trzykondygnacjowy spichlerz zbudowany w 1894 r.
W Woskowicach Małych godny uwagi jest również kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca. Drewnianą świątynię wzniesiono w miejscu wcześniejszej w 1711 r. Kościół jest orientowany, o nawie w konstrukcji zrębowej i wieży o konstrukcji słupowej. Wewnątrz zachowało się wyposażenie z XVIII w. i polichromia z XIX w. Kościół w Woskowicach Małych został wpisany do rejestru zabytków sztuki: nr rej.: 612/59 z 13.11.1959 r. i 918/64 z 29.05.1964 r. Do rejestru wpisano także: pałac (nr rej.: 1054/65 z 25.06.1965 r.), oficynę (nr rej.: 1055/65 z 10.06.1965 r.) i park (nr rej.: 58/81 z 13.07.1981 r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Woskowic Małych nie należy do łatwych. W pierwszej kolejności należy dostać się do Namysłowa, najlepiej podróżować pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór z przesiadką w Kluczborku. Z Namysłowa do Woskowic Małych kursują autobusy PKS, niestety jeżdżą rzadko i tylko w dni robocze. Wybierającym się w drogę własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 901 do Olesna, następnie DK 11 do Kluczborka, dalej DK 42 w stronę Namysłowa. W Domaszowicach należy skręcić z tej ostatniej trasy w prawo w lokalną drogę prowadzącą przez Woskowice Górne do Woskowic Małych. Odległość: w jedną stronę około 130 km. Na miejscu samochód trzeba zostawić przed ogrodzeniem zespołu pałacowo-parkowego.
Damian Dąbrowski
Kwiecień 2010 r.
