Powiat oleski, gmina Gorzów Śląski
(nazwa niemiecka: Seichwitz, w latach 1936-1945 Richterstal, Kreis Rosenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Niestety nie znamy nawet przybliżonej daty powstania Zdziechowic. Średniowieczne dzieje miejscowości nie są znane. Pierwszy dokument dotyczący Zdziechowic pochodzi dopiero z 1535 r. Bracia Wacław, Walentyn, Jan, Piotr, Kasper, Krzysztof i Jerzy Koschamber, używający również nazwiska Skorkowski, potwierdzili nim dokonanie podziału rodzinnych majątków. W wyniku tej umowy Wacław otrzymał część Zdziechowic, między innymi z dworem i folwarkiem, a inną część wioski dostał Walentyn. Córka Wacława, Elżbieta została żoną Baltazara Widlaka z Uszyc. W 1562 r. Jan Koschamber ze Skorkowa, prawdopodobnie syn Kaspra, był właścicielem Zdziechowic. W 1586 r. majątek należał do braci Jana, Jerzego i Piotra. Kolejne informacje o przedstawicielach rodziny pochodzą z XVII w. Właścicielem Zdziechowic był Melchior Koschamber (zm. 1637 r.), a po nim Kasper. W 1679 r. wzmiankowany był Melchior von Koschamber ze Zdziechowic. W 1687 r. właścicielami majątków w miejscowości byli Johannes von Koschamber, jego szwagier Joachim Ernest von Frankenberg (1656-1725) z Proślic, mąż Anny Heleny von Koschamber i Wenceslaus Lassowsky. W 1696 r. Górne Zdziechowice odkupił od Koschamberów Piotr Sebastian von Aulock, syn Wilhelma von Aulock, żonaty z Anną Beatą, córką barona Piotra Ryszarda von Hohenhausen (zm. 1695 r.) z Nadolic. Wilhelm Sebastian von Aulock, syn Piotra Sebastiana w 1724 r. odkupił od Anny Zuzanny von Koschambar majątek Środkowe Zdziechowice. W rękach Aulocków miejscowość pozostała do połowy XX w. Od około 1740 r. Józefa Anna Elżbieta von Aulock ze Zdziechowic była żoną Józefa Wacława Adama von Paczynski (ur. 1716 r.), właściciela Kozłowic. W 1771 r. w Zdziechowicach urodził się Karol Józef von Aulock, między innymi w latach 1827-1830 wrocławski biskup pomocniczy. Od 1819 do 1869 r. majątek Zdziechowice Dolne należał do rodziny von Siegroth, od której odkupił go Gustaw Korn. W 1877 r. Gustaw Korn nabył również Środkowe Zdziechowice. Właścicielem Zdziechowic Górnych w 1867 r. był Albert Rudolphi. W 1886 r. w miejscowości w dalszym ciągu znajdowały trzy majątki: Zdziechowice Dolne, Średnie i Górne. Właścicielem dwóch pierwszych był Gustaw Korn, a trzeci należał do dziedziców Alberta Rudolphiego. W 1905 r. Zdziechowice Górne posiadał Wilhelm Rudolphi, reszta majątków pozostawała w rękach Gustawa Korna. W 1910 r. posiadłości Korna zostały włączone do domeny królewskiej dynastii von Hohenzollernów. Wilhelm Rudolphi jako właściciel Zdziechowic Górnych wymieniony został jeszcze w 1921 r. Dziewięć lat później należały do Pani Elizy Rudolphi z domu Lufsel. Następnie posiadłość tę wykupiła Spółka Ziemska z Opola. Jeszcze przed 1937 r. majątek został rozparcelowany. W tym czasie Zdziechowice Dolne i Średnie były własnością państwa niemieckiego i wynajmował je Günther Franzki.
Pałac
Neoklasycystyczny pałac w Zdziechowicach Górnych został wzniesiony w latach 1873-1874 przez rodzinę Rudolphi. Budynek murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty czterospadowym dachem wykonanym z blachy. Fasada dziewięcioosiowa z centralnym ryzalitem mieszczącym główne wejście, poprzedzonym portykiem filarowym podtrzymującym balkon. Ryzalit wieńczy trójkątny przyczółek. Elewacja tylna również dziewięcioosiowa, zamknięta po bokach dwoma pozornymi ryzalitami z trójkątnymi przyczółkami. W jednej z elewacji bocznych niewielka dobudówka. Pałac zachował ślady dawnych zdobień: ganek z pilastrowanymi filarami, pilastry akcentujące naroża budynku, proste nadokienniki, płyciny z dekoracją fasetową. Rezydencję otacza zaniedbany park krajobrazowy. Pałac po drugiej wojnie światowej był wykorzystywany jako przychodnia lekarska. Obecnie prawdopodobnie ma prywatnego właściciela. Obiekt można zobaczyć tylko z zewnątrz.
Zabytki w Zdziechowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w miejscowości. Ochroną konserwatorską należałoby jak najszybciej objąć pałac, park i pozostałości zabudowań dawnego folwarku. Budynki gospodarcze w najbliższym czasie mogą zostać zniszczone, natomiast rezydencja może zostać przebudowana i zatracić resztę cech stylowych.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Zdziechowic zapewniają autobusy PKS z Kluczborka, Opola, Uszyc i Gorzowa Śląskiego. Ze względu na ilość połączeń polecam dojazd przez Kluczbork. Do miasta można dotrzeć pociągiem, między innymi z Tarnowskich Gór i Katowic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 901 do Olesna, a następnie DK 487 w kierunku Byczyny. Zdziechowice leżą przy tej ostatniej trasie kilka kilometrów za Gorzowem Śląskim. Pałac położony jest na lewo od drogi. Odległość: w jedną stronę niecałe 100 km. Samochód można zaparkować przy ogrodzeniu otaczającym park i dawną rezydencję.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2011
