Powiat opolski, gmina Prószków
(nazwa niemiecka: Klein Schimnitz, w latach 1936-1945 Klein Schimmendorf, Kreis Oppeln)
Rys historyczny i stan obecny:
Na temat historii Zimnic Małych oraz znajdującego się w nich zamku zachowało się bardzo mało informacji. Początki dziejów miejscowości sięgają XIII w. W dokumencie z 1295 r. po raz pierwszy pojawiła się wioska Zimnice, niestety źródło to nie wyjaśnia czy chodzi o Zimnice Małe, czy też sąsiednie Zimnice Wielkie. Taka sama sytuacja dotyczy dokumentu z 1396 r., w którym jako właściciel Zimnic został wymieniony Berold Czelm „von Kalczk”. W następnym stuleciu Zimnice Małe przeszły w ręce rodziny Proskowskich, właścicieli pobliskiego Prószkowa. Proskowscy w XV lub XVI w. wznieśli w miejscowości istniejący do dziś zamek. W 1540 r. Walentyn Proskowski, syn Jana V, odkupił od swojego brata Jana VI majątek w Zimnicach Małych, który stał się siedzibą założonej przez niego nowej linii rodu. W 1560 r. synowie Walentyna, Kasper i Jan, wraz ze swoimi kuzynami z Prószkowa zostali przyjęci do stanu czeskich panów (Herrstand). W 1573 r. Jan Proskowski z Zimnic, pełniący funkcję starosty krajowego księstwa opolsko-raciborskiego brał udział w misji dyplomatycznej wysłanej do Rzeczpospolitej. Na temat dalszych losów linii Proskowskich z Zimnic trudno znaleźć jakieś wzmianki. Prawdopodobnie po wygaśnięciu tej gałęzi rodziny jej majątek przeszedł w ręce krewniaków z Prószkowa i dzielił losy tej miejscowości. Na początku XIX w. nieużytkowany zamek w Zimnicach Małych został przebudowany na spichlerz. Obecnie budynek jest własnością prywatną, teren wokół ogrodzony nie ma możliwości zwiedzania. Spichlerz nie jest użytkowany i zapewne powoli niszczeje.
Zamek
Pochodzący z XV lub XVI w. zamek, wielokrotnie przebudowywany, w XIX w. przekształcony w spichlerz. Usytuowany na wysokiej skarpie, nad dawnym korytem Odry. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na nieregularnym planie, zbliżonym do litery „L”, częściowo podpiwniczony, czterokondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym. Elewacje pozbawione detali architektonicznych, przeprute licznymi małymi okienkami, charakterystycznymi dla spichlerzy. Układ wnętrz przekształcony, w części jedno-, w części dwutraktowy. Pomieszczenia nakryte płaskimi stropami, jedynie w klatce schodowej sklepienie kolebkowo-krzyżowe z wydobytymi drutami, pochodzące być może z XVI w.
W pobliżu dawnego zamku pochodząca z 1836 r. niewielka, parterowa oficyna.
Zabytki w Zimnicach Małych:
Do rejestru zabytków sztuki w Zimnicach Małych wpisano spichrz, budowany jako zamek (29.04.1974 r., nr rej.: 2009/74).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Zimnic Małych jest bardzo trudny, w miejscowości zatrzymuje się tylko autobus PKS kursujący z Opola do Kędzierzyna – Koźla (jeden kurs w ciągu dnia). Do Opola i Kędzierzyna – Koźla można bez problemu dotrzeć pociągiem, np. z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Dąbrówka Górna, następnie DK 45 w stronę Opola, na prawo od tej ostatniej trasy położone są Zimnice Małe. Odległość: w jedną stronę nieco ponad 70km. Samochód najlepiej zaparkować przy drodze prowadzącej na teren dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2011
