Powiat opolski, gmina Dąbrowa
(nazwa niemiecka Chrosczinna, w latach 1934-1945 Reisern, Kreis Oppeln)
Zabytki w Chróścinie
Do rejestru zabytków w Chróścinie zostały wpisane: kościół parafialny p.w. św. św. Piotra i Pawła (nr rej.: 633/59 z 13.11.1959 r.), kapliczka przydrożna przy ul. Niemodlińskiej (nr rej.: B/196 z 29.05.2010 r.), kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena, ul. Niemodlińska 38 (nr rej.: B/418 z 27.12.2021 r.), cmentarz parafialny (nr rej.: 225/89 z 6.11.1989 r.), dom przy ul. Niemodlińskiej 23 (nr rej.: A-213/2014 z 13.032014 r.), dwór przy ul. Niemodlińskiej 39 (nr rej.: A-297/2021 z 3.09.2021 r.), wiatrak z początku XIX w. (nr rej.: 635/59 z 13.11.1959 r., wypis z księgi rejestru).
Miejscowość wzmiankowano w 1223 roku pod nazwą Chrostina, następnie około 1300 roku jako Croscina villa. W XVI wieku Chróścina należała do znanego rodu rycerskiego Beessów. Następnie do 1601 do 1810 roku wchodziła w skład dóbr klasztoru norbertanek z Czarnowąsów. W 1784 r. w należącej do zakonu Chróścinie wzmiankowano katolicki kościół, szkołę, folwark, 18 gospodarstw kmieci, 19 zagrodników, 7 chałupników oraz 127 mieszkańców. W 1830 roku majątek posiadał kupiec Heinze z Lubania. W opisie miejscowości podano folwark, 71 domów, 450 mieszkańców, w tym 15 ewangelików, kościół katolicki, katolicką szkołę, browar, gorzelnię i młyn wodny. W 1845 r. włości znajdowały się w rękach Jerchela. W Chróścinie znajdowało się m.in. 87 domów oraz folwark. Wieś zamieszkiwało 576 osób, w tym 27 wyznania ewangelickiego. W 1856 r. dobra należały do radcy Hoffmanna, a następnie w latach 1858-1866 deputowanego powiatowego hrabiego von Bünau. W latach 1872-1886 r. właścicielem majątku o powierzchni 352 ha był hrabia Maximilian von Strachwitz. W latach 1894-1898 w Chróścinie wzmiankowano Thaddäausa von Szymonskiego, starszego ziemskiego. Jego posiadłość liczyła 335,5 ha, w tym 293 ha pól uprawnych, 37,8 ha łąk, 4,1 ha pastwisk, 2,7 ha ogrodu, 17,9 ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Od około 1902 do 1930 roku właścicielem dóbr był Georg Gerstenberg, wyższy urzędnik i deputowany powiatowy. Jego włości miały powierzchnię 400 ha, w tym 319 ha pól uprawnych, 45 ha łąk, 25 ha pastwisk, 3 ha parku, 1 ha ogrodu, 1,5 ha wód, 1 ha lasu, 4,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała gorzelnia. Po śmierci Georga Gerstenberga w latach 30. XX wieku majątkiem zarządzała spółka założona przez jego spadkobierców, m.in. Alfreda i Eberharda Gersetnberg. Po drugiej wojnie światowej majątek przejął polski Skarb Państwa. W 1950 roku w dworze urządzono roczną szkołę rolniczo-gospodarczą dla dziewcząt, następnie przekształconą w 1959 r. w dwuletnią szkołę rolniczą. W kolejnych latach w zabytku mieścił się Zespół Szkół Rolniczych. Po 1999 roku dwór był własnością starostwa powiatowego w Opolu. W ostatnich latach zespół szkół został zlikwidowany. W 2021 roku zabytek odkupiła gmina Dąbrowa. W budynku ma się mieścić centrum aktywności lokalnej.
Dwór w Chróścinie na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/7156203,foto.html?idEntity=6066002 (dostęp: 25.02.2025 r.)
Siedziba w latach 30. XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/7790393,foto.html?idEntity=6066002 (dostęp: 25.02.2025 r.)
Dwór w Chróścinie powstał w XIX wieku. Obecną formę nawiązującą do stylu szwajcarskiego budowla uzyskała około 1898 roku za rządów Thaddäausa von Szymonskiego. Dwór murowany, założony na planie zbliżonym do litery „L”, składa się z dwóch skrzydeł, dwukondygnacyjny, nakryty niskimi dachami naczółkowymi. Bryła rozczłonkowana, urozmaicona przez ryzality oraz ganek. Elewacje o bogatym wystroju, z zaakcentowaną konstrukcją szkieletową ścian, opaskami wokół okien, w części artykułowane lizenami oraz gzymsem kostkowym. Fasada poprzedzona gankiem szkieletowym, mieszczącym główne wejście. Na kalenicy dwukondygnacyjna drewniana sygnaturka. Układ wnętrz dwutraktowy. Do dworu przylega park krajobrazowy utworzony w XIX wieku. W nim dwa stawy, wzmiankowane już w 1845 roku, pierwotnie pełniące funkcje gospodarcze. Na wschód od siedziby majdan wokół którego zachowane część zabudowań dawnego folwarku.
Chróścina położona jest około 9 kilometrów na zachód od Opola. Z miasta najkrótszy dojazd prowadzi lokalną drogą (ulica Torowa) przez Mechnice. Przez Chróścinę przebiega również DW435. Dwór znajduje się w centrum miejscowości, na południe od DW435 (ul. Niemodlińska). Dokładna lokalizacja zabytku:
50.66435668546207, 17.81079322520733
Damian Dąbrowski,
Luty 2025 r.
