Powiat kluczborski, gmina Wołczyn
(nazwa niemiecka: Jeroltschütz, Kreis Kreuzburg O.S.)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki Gierałcic sięgają prawdopodobnie XIV w., niestety brak przekazów na ten temat uniemożliwia dokładne określenie czasu założenia osady. Wieś do końca XV w. należała do jednej z linii rodu von Strachwitz, która miała w Gierałcicach swoją siedzibę. W 1499 r. dzięki małżeństwu z dziedziczką Strachwitzów majątek przejął Georg von Studnitz (1478-1531). Jan Geraltowski, syn Jerzego, właściciel Gierałcic, rotmistrz wojsk czeskich, w latach 1531-1554 był zarządcą pobliskiego Wołczyna. Studnitzowie przyjęli nazwisko Geraltowscy, odnoszące się do posiadanych dóbr. Wieś była własnością rodziny aż do pierwszej połowy XVIII. W 1749 r. Gierałcice w wianie żony, pochodzącej z rodu von Studnitz, otrzymał Karol Henryk von Naefe. Po jego śmierci na krótko właścicielem majątku został Jan Henryk von Frankenberg z Wąsic (zm.1756). Następnie von Burski, który ożenił się z wdową po Karolu Henryku von Naefe. Dobra po nim odziedziczył w 1771 r. Jan Wilhelm von Burski, major wojsk pruskich. W 1813 r. jako właściciel majątku występuje w źródłach Adam Krzysztof von Burski. Trzy lata później posiadłość nabył Fryderyk Ludwik Henryk von Poser. W 1841 r. od rodziny von Poser Gierałcice odkupił generał wojsk pruskich August von Monst (zm. 1881). Po nim majątek odziedziczył najstarszy syn, hrabia Jeannot Karol August Ludwik, który w 1902 r. sprzedał Gierałcice rodzinie von Studnitz. W ten sposób po latach dobra wróciły do krewnych dawnych właścicieli. Studnitzowie pozostali w miejscowości do 1945 r. W Polsce Ludowej ich majątek został upaństwowiony, a w rezydencji urządzono istniejący do dziś Dom Pomocy Społecznej.
Pałac neobarokowy, z elementami klasycyzmu, wzniesiony najprawdopodobniej pod koniec XIX w. w miejscu wcześniejszego dworu. Pierwotnie zbudowany na planie litery „L”, w 1910 r. rozbudowany o jednokondygnacyjne skrzydło południowe. Budynek murowany z cegły, potynkowany, dwukondygnacyjny, kryty dachami czterospadowymi z barokowymi lukarnami w typie oeil-de-boeuf. Fasada (elewacja wschodnia) dziewięcioosiowa, z niewielkim centralnym trzyosiowym ryzalitem, zwieńczonym facjatą, ujętą spływami i ozdobnymi kulami na postumentach. Elewacje zachowały liczne ozdobne detale architektoniczne: w ryzalicie fasady gładkie pilastry dźwigające uproszczone belkowanie, okna w obramieniach z kluczem, boniowane narożniki budynku, wydatny gzyms międzypiętrowy i koronujący. Nad wejściem znajduje się kartusz herbowy.
Od strony południowo-wschodniej do pałacu przylega park krajobrazowy z XVIII w., przeobrażony w XIX i XX w. Do dziś przetrwał szpaler grabowy przy południowej granicy parku oraz klomb drzewny. Wśród okazów starodrzewia uwagę zwraca kilka dębów szypułkowych, w wieku około 300 lat.
Na północ od pałacu usytuowany jest dawny folwark, z osobnym wjazdem. Budynki gospodarcze (spichlerz, obora, stodoła) rozłożone są wokół prostokątnego dziedzińca otwartego od strony rezydencji. Folwark pełni do dziś funkcje gospodarcze, a jego zmodernizowane budynki są w dobrym stanie technicznym.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Gierałcic zapewniają m.in. autobusy PKS kursujące z Kluczborka i Wołczyna. Do Kluczborka można dotrzeć np. pociągiem z Katowic lub Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Dąbrówka Górna, następnie DK45 przez Opole do Kluczborka. Z Kluczborka należy skierować się DK42 do Wołczyna. W centrum Wołczyna trzeba z DK42 skręcić w lewo w ul. Opolską prowadząca do Gierałcic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 150 km. Pałac znajduje się w centrum Gierałcic, na zachód od głównej drogi. Samochód można zostawić na poboczu drogi, przy ogrodzeniu.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2010r.