Powiat średzki, gmina Miękinia
(nazwa niemiecka Kadlau, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Kadłubie
Do rejestru zabytków w Kadłubie został wpisany zespół pałacowy (nr rej.: 207/A/03 z 30.09.2003r.): pałac, trzy stodoły, kuźnia-stolarnia, stajnia, obora, trzy oficyny mieszkalne, dwa czworaki, spichlerz, budynek gospodarczy, park pałacowy.
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zespół folwarczny: willa, tzw. „mały pałac”, nr 21, obora, dwa budynki gospodarcze, dwa czworaki.
Miejscowość wzmiankowano w 1358 roku jako Kadlup, w 1360 roku jako Kadlub, w 1376 roku jako Kadelamo, w 1412 roku pod nazwą Kadel. Dobra należały m.in. do rodów Dzalusch i von Borwitz. W 1795 roku właścicielem Kadłuba był generał major Georg Osvald von Czettritz. W wiosce znajdowała się pańska siedziba, 2 folwarki, gospoda, 11 gospodarstw zagrodniczych, 8 innych budynków, młyn wodny. W sumie Kadłub liczył 23 domostwa i 268 mieszkańców. Część wsi nazywała się Göbel, znajdował się tam kolejny folwark oraz gospodarstwa zagrodników i chałupników. W 1828 roku włości za 71250 talarów reńskich nabyła rodzina von Köckritz. W 1830 roku majątek należał do Johanne Eleonore, z domu von Debschütz (ur.1761r., zm.1833r.), wdowy po nadleśniczym Otto Rudolfie Sigismundzie von Köckritz (ur.1750r., zm.1807r.). We wsi wzmiankowano 65 domów, folwark, 427 mieszkańców, w tym 163 katolików, ewangelicką szkołę, młyn wodny, 2 wiatraki, gorzelnię, browar, cegielnię, kopalnię torfu. Część wsi to folwark Göbel. W 1845 roku posiadłość pozostawała w rękach spadkobierców von Köckritz. W Kadłubie znajdowało się 69 domów, 2 folwarki, ewangelicka szkoła, hodowla 1500 owiec merynosów, młyn wodny, 2 wiatraki, cegielnia, browar, gorzelnia, kopalnia torfu, częścią wsi pozostawał folwark Göbel. Miejscowość liczyła 541 mieszkańców, w tym 169 katolików. W 1856 roku właścicielem majątku był już starszy ziemski Georg Rudolph Gustav von Salisch (ur.1797r., zm.1861r.), posiadający m.in. dobra w Kraskowie, Gołaszycach, Postolinie i Jaszycach. Jego pierwszą żona Charlotte Auguste z domu von Köckritz (ur.1801r., zm.1841r.) wniosła mu w wianie majątek w Kadłubie. W 1861 roku włości otrzymał w spadku jeden z ich synów Paul von Salisch (ur.1826r., zm.1883r.), właściciel dóbr, polityk, od 1855r. starosta powiatu trzebnickiego, mieszkający w Jaszycach. W latach 1872-1886 generalnym pełnomocnikiem do spraw majątku w Kadłubie był rotmistrz Kuno baron von Gregory (ur.1829r., zm.1898r.), mąż Marie Eleonore z domu von Salisch (ur.1824r.), siostry Paula. W 1894 roku właścicielem dóbr był Cuno baron von Gregory, rotmistrz w stanie spoczynku. Włości liczyły 837ha, w tym 392ha pól uprawnych, 130ha łąk, 297ha lasów, 10ha pastwisk, 10ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 1898-1902 posiadłość pozostawała w rękach spadkobierców rodziny von Gregory. Od 1905 do około 1909 roku majątek należał do Juliusa Tschuschke. Dobra z folwarkiem Goebel miały powierzchnię 837,2ha, w tym 410ha pól uprawnych, 145ha łąk, 251ha lasów, 1,5ha wód, 2,7ha parku, 23ha dróg, 4ha podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1912 roku właścicielką posiadłości była wdowa Pani Marie Tschuschke z domu Fröhlich. Przed 1917 rokiem majątek nabył Max Chutsch, fabrykant z Wrocławia. W 1924 roku dobra w spadku otrzymał Alfred Chutsch. Pozostał ich właścicielem przynajmniej do 1937 roku. Włości liczyły 813,1ha, w tym 401ha pól uprawnych, 113ha łąk i pastwisk, 250,2ha lasów, 1,5ha wód, 3,4ha parku i ogrodu, 17ha dróg, 4ha podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5662046,foto.html?idEntity=510533 (dostęp: 11.09.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/6579829,foto.html?idEntity=510533 (dostęp: 11.09.2022r.)
Rezydencja z połowy XVIII wieku. Przebudowana na klasycystyczny pałac w XIX wieku. Wielokrotnie przekształcana w XX wieku, pozbawiona większości cech stylowy. Pałac murowany na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty płaskim dachem. Fasada z bocznym pseudoryzalitem, w elewacji tylnej dwa pseudoryzality. Główne wejście na osi fasady w niewielkim murowanym ganku. W jednej z elewacji bocznych dodatkowe wejście, poprzedzone drewnianym gankiem ze schodami. Fragmenty elewacji z podziałami pilastrowymi, okna z gzymsami odcinkowymi, część na konsolkach, gzyms wieńczący z fryzem konsolowym. Fasada pierwotnie z podjazdem i gazonem, zachowanymi w formie szczątkowej. Do pałacu przylega park założony około 1860 roku w miejscu starszych ogrodów dworskich. Częściowo zachowane pierwotne rozplanowanie z polaną widokową i alejami lipową oraz kasztanową. Na południe od rezydencji jeden z dwóch prostokątnych dziedzińców folwarcznych otoczonych z trzech stron przez zabudowania mieszkalne i gospodarcze dawnego majątku, w tym ogromny spichlerz, obecnie nieużytkowany.
W latach 1945-1960 folwark z rezydencją znajdowały się pod zarządem Inspektoratu Rolnego Środa Śląska. W pałacu urządzono mieszkania pracowników przedsiębiorstwa. Od 1960 do 1972 roku zabudowania należały do Kombinatu Rolnego w Miękini. Kolejnym właścicielem majątku był PGR Gosławice, w ramach którego działał Zakład Rolny Kadłub. W latach 90. XX wieku obiekt znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie dobrze utrzymany pałac w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne. Zabytek można zobaczyć z zewnątrz.
Willa
Neobarokowy budynek wzniesiony w 1903 roku. Murowany na planie prostokąta, wysoko podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakrytym dachem mansardowym z lukarnami. Główne wejście na osi fasady w pseudoryzalicie, z kartuszem w zwieńczeniu i datą powstania budynku. Wejście poprzedzają schody i niewielki taras. W elewacji ogrodowej analogiczny ryzalit. W jednej z elewacji boczny trzyboczna dobudówka. Elewacje ozdabiają okna w obramieniach z kluczem i wydatny gzyms wieńczący. Willę otacza niewielkie zadrzewienia. W pobliżu ruiny zabudowań folwarcznych otaczających jeden z dwóch dziedzińców dawnego majątku. Obecnie willa jest własnością prywatną, pełni funkcje mieszkalne, budynek można zobaczyć z zewnątrz, zza ogrodzenia.
Kadłub położony jest około 8 kilometrów na wschód od Środy Śląskiej. Dojazd z miasta powiatowego DK94 w kierunku Wrocławia do wysokości Juszczyna i dalej lokalną drogą. Zespół pałacowy znajduje się w południowej części miejscowości. Dokładna lokalizacja pałacu:
51.17351738196735, 16.697448558142938
Willa, tzw. „mały pałac”
51.172662120293374, 16.694607896049806
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2022r.