Powiat trzebnicki, gmina Oborniki Śląskie
(nazwa niemiecka: Riemberg, Kreis Wohlau)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1343 roku jako Rimbergk. Następnie w dokumencie z 1361 roku występuje pod nazwą Rymberg. Od 1550 roku Rościsławice były własnością kamery miasta Wrocław. Według opisu miejscowości z 1795 roku majątek w dalszym ciągu pozostawał własnością miasta Wrocław. W Rościsławicach znajdował się kościół ewangelicki, plebania, dwa zabudowania szkolne, 3 gmachy pańskie, 1 folwark, 18 gospodarstw kmiecych, 33 gospodarstwa zagrodnicze, 7 gospodarstw chałupniczych, młyn wodny, 14 innych budynków, w sumie 81 zabudowań, zamieszkałych przez 467 osób. W części wioski nazywanej Jary (Jäckel) położony był drugi folwark. Poza nim wymieniono 7 gospodarstw zagrodniczych, gospodarstwo chałupnicze, wiatrak i cztery inne zabudowania. W 1830 roku dobra rycerskie nadal należały do miasta Wrocław. W Rościławicach było 111 domów, pałac, folwark w wiosce, kościół ewangelicki, ewangelicka szkoła, dwa wiatraki, browar, gorzelnia i cegielnia. Miejscowość liczyła 582 mieszkańców, w tym 18 katolików. Katolicy należeli do kościoła w Godzięcinie (Thiergarten). W skład Rościsławic wchodziły przysiółki: Jäckel (19 domów, 90 mieszkańców, w tym 1 katolik), Hauffen (13 domów, 64 mieszkańców, w tym 1 katolik), Voigtswalde (4 domy, 30 mieszkańców, w tym 3 katolików). Poza tym kupiec Nitschke z Wrocławia posiadał w pobliżu wzgórza Warteberg kawiarnię. Sytuacja własnościowa dóbr Rościsławice do 1845 roku nie uległa zmianie. Wioska według opisu z 1845 roku składała się ze 113 domostw, pałacu i folwarku. Spośród zabudowań wspomniano również o kościele ewangelickim, ewangelickiej szkole, cegielni, browarze, gorzelni, dwóch młynach wodnych i dwóch wiatrakach. Na folwarku hodowano m.in. 410 sztuk owiec merynosów. Rościsławice zamieszkiwały 673 osoby, w tym 27 wyznania katolickiego. Katolicy podlegali pod kościół w Bagnie (Heinzendorf). W skład miejscowości wchodziły również następujące części: Jäckel – 20 domów, folwark, 125 mieszkańców, w tym 12 katolików; Hauffen – 14 domów, 88 mieszkańców, w tym 16 katolików; Voigtswalde – 5 domów, 60 mieszkańców, w tym 2 katolików; Warteberg – kawiarnia na wzgórzu należąca do Kisslinga z Wrocławia. Dobra rycerskie Rościsławice (Riemberg) wraz z folwarkami (Vorw. Jäckel, Vogtswalde und Hauffen) pozostały własnością miasta Wrocław do 1945 roku. Majątek ten często oddawany był w dzierżawę. W księgach adresowych wymieniono następujących dzierżawców: Glofka (1872r.), Scholz (1876r.), Kerber (1886r.), Rothe (1894r.), Willy Schmidthals (1917, 1926r.), Ernst Scherzer (1937r.). W 1886 roku posiadłość liczyła 1202ha, w tym 260ha pól uprawnych, 82ha łąk, 32ha pastwisk, 798ha lasów, 12ha stawów, 18ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 29 koni, 122 sztuki bydła rogatego, w tym 55 krów. W 1905 roku powierzchnia dóbr wynosiła 1308ha, w tym 206ha pól uprawnych, 52ha łąk, 1035ha lasów, 7ha stawów, 4ha ogrodu, 4ha dróg i podwórzy gospodarczych. W majątku zatrudniano nadleśniczego Hanffa, leśniczych Hüllebranda i Grunerta oraz administratora Roberta Moldenhauera. W 1917 roku dobra liczyły 1344,5ha, w tym 235,7ha pól uprawnych, 75,4ha łąk, 3,3ha pastwisk, 983,4ha lasów, 8,7ha ogrodu, 3,4ha podwórzy gospodarczych, 34,6ha stawów, dróg, nieużytków. W kolejnych latach ich powierzchnia jeszcze nieznacznie wzrosła i w 1926 roku wynosiła 1372ha, w tym 239,8ha pól uprawnych, 73,8ha łąk, 4ha pastwisk, 1ha stawu, 1003,4ha lasów, 9,3ha ogrodu, 40,7ha podwórzy gospodarczych, dróg, nieużytków. W 1937 roku wszystkie włości należące do miasta Wrocławia liczyły w sumie 7167,20ha, z tego na majątek Rościsławice z folwarkami Jäckel, Vogtswalde i Hauffen przypadało 1372,4ha: 242,7ha pól uprawnych, 69,7ha łąk, 4ha pastwisk, 1,2ha stawu, 1003,4ha lasów, 9,3ha ogrodu, 42,1ha podwórzy gospodarczych, dróg, nieużytków. Po drugiej wojnie światowej dobra przejęło państwo polskie. Folwark w Rościsławicach przy ulicy Wołowskiej przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Dwór przekształcono w wielorodzinny budynek mieszkalny dla pracowników przedsiębiorstwa. W 1987 roku miał miejsce remont budynku, m.in. przełożono dach. Po upadku PGR-u majątek znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie zabytek jest własnością prywatną. Dwór w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Dwór
Klasycystyczny dwór w Rościsławicach został zbudowany około 1800 roku. Skromny budynek pełnił funkcję siedziby dzierżawców i administratorów majątku. Dwór murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z powieką na osi fasady. Elewacja frontowa (wschodnia) siedmioosiowa, z płytkim centralnym ryzalitem mieszczącym główne wejście, poprzedzone niewielkim tarasem ze schodami. Elewacje budynku o skromnej dekoracji, ozdobione boniowanym przyziemiem i gzymsami (między kondygnacjami i wieńczącym). W elewacjach bocznych i w elewacji tylnej układ osi częściowo przekształcony. Układ wnętrz dwutraktowy, z centralną przelotową sienią. Rezydencja skierowana jest fasadą na dawny dziedziniec gospodarczy, wokół niego zachowana część zabudowań pofolwarcznych. Od zachodu do dworu przylega resztka parku, ze sporym stawem.
Zdjęcie rezydencji w Rościsławicach sprzed 1945 roku można znaleźć na portalu www.dolny-slask.org.pl
Źródło fotografii: http://dolny-slask.org.pl/4022006,foto.html?idEntity=506220 (dostęp: 22.01.2014r.)
Zabytki w Rościsławicach
Do rejestru zabytków w Rościsławicach wpisano kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego (10.12.1964r., nr rej.: 1185); ogrodzenie murowane, z bramą (7.11.2008r., nr rej.: A/1091/1-2); zespół pałacowy, ul. Polna 43 (7.05.1992r., nr rej.: 666/W): pałac, oficyna, park (promenada). Ponadto w ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół pałacowy ul. Wołowska 13/15/17: pałac, stodoła, budynek gospodarczy.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Rościsławic zapewniają autobusy PKS kursujące m.in. z Góry, Obornik Śląskich, Wołowa i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ. Z węzła najlepiej zjechać na DK5 w stronę Trzebnicy i skręcić w lewo w ulicę Meliorancką. Następnie jazdę należy kontynuować ulicą Kominiarską prowadzącą do ulicy Pełczyńskiej (DK342). Trasą DK342 należy dojechać do Obornik Śląskich. Z miasta należy wyjechać ulicą Wołowską (DK340) prowadzącą do Rościsławic. Droga krajowa przebiega przez sam środek miejscowości. Odległość: z Gliwic w jedną stronę niecałe 210km. Zespół dworski znajduje się w północno-zachodniej części Rościsławic (ul. Wołowska 13/15/17). Samochód można zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego dworu.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2014 r.
