Powiat górowski, gmina Góra
(nazwa niemiecka Rützen, Kreis Guhrau)
Zabytki w Ryczeniu
Do rejestru zabytków w Ryczeniu zostały wpisane: ruina pałacu (nr rej.: A/3620/774 z 5.10.1960r.) oraz spichlerz (nr rej.: A/3621/1419/A z 18.06.1993r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowego: rządcówkę, oficynę pałacową, 2 oficyny mieszkalne, oborę, kuźnię, bramę, pawilon ogrodowy, relikt parku oraz cmentarz poewangelicki przy dawnej szkole ewangelickiej.
Ryczeń od 1744 roku należał do rodu von Carmer. Z czasem miejscowość została siedzibą majoratu obejmującego również dobra Bartsch i Heidevorwerk. W latach 1856-1876 właścicielem majoratu był Wilhelm hrabia von Carmer. Przed 1886 rokiem dobra otrzymał w spadku Friedrich hrabia von Carmer (ur.1849r. w Osetnie, zm.1915r. w Ryczeniu), rotmistrz w stanie spoczynku z Osetna. W 1894 roku jego majątek liczył 1403ha, w tym 302ha pól uprawnych, 161ha łąk, 76ha pastwisk, 804ha lasu, 2ha wód, 58ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Friedrich hrabia von Carmer, w służbie wojskowej doszedł do stopnia majora, był politykiem partii konserwatywnej oraz posłem do Reichstagu. W 1915 roku majorat odziedziczył Carl hrabia von Carmer (ur.1861r., zm.1922r.) z Cesarzowic, w powiecie średzkim. Następnie dobra należały do małoletniego Hansa Ericha hrabiego von Carmer z Cesarzowic. Opiekę nad majątkiem sprawował dyrektor ziemski von Tettenborn z Pęczkowa w powiecie średzkim. Hans Erich hrabia von Carmer pozostał właścicielem dóbr przynajmniej do 1937 roku. W tym czasie majątek miał powierzchnię 1403ha: 401ha pól uprawnych, 150ha łąk, 58ha pastwisk, 780ha lasu, 4ha wody, 10ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W gospodarstwie działał tartak i 2 pługi motorowe. Właściciel posiadał udziały w mleczarni i cukrowni w Górze. Na folwarku prowadzono hodowlę śląskiego bydła nizinnego czarno-białego i niemieckiej świni szlachetnej. W majątku rozwinięta była uprawa buraków cukrowych i ziemniaków. Ponadto prowadzono produkcję dobrej jakości sadzonek. Gleby były nawożone, a uprawy znajdowały się także na bagnach.
Pałac w Ryczeniu w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/6271985,foto.html?idEntity=536291 (dostęp: 14.03.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/759551,foto.html?idEntity=536291 (dostęp: 14.03.2023r.)
Początki rezydencji w Ryczeniu sięgały końca XVII wieku. Pałac położony był na wzgórzu dominującym nad miejscowością. Prowadziły do niego rozległe tarasowe ogrody. Był to budynek założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. W centralnej części fasady znajdował się ryzalit zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Ryzalit posiadał podziały ramowe wykonane za pomocą gzymsów i pilastrów. Główne wejście ozdabiał portal. Nad częścią okien znajdowały się nadokienniki. Pałac posiadał wydatny gzyms wieńczący. Zarówno rezydencja jak i położone w jej pobliżu oficyny zostały uszkodzone w 1945 roku w wyniku ognia artyleryjskiego. Po wojnie zrujnowana rezydencja wchodziła w skład majątku kolejnych gospodarstw rolnych: PGR Góra, Kietlów, wreszcie Ryczeń. W 1977 roku pozostałości pałacu zostały ostatecznie rozebrane. Dziś w zaroślach w jakie zmieniło się założenie parkowe można znaleźć fragmenty murów zarówno pałacu jak i prowadzących do niego tarasów. Całkowicie zburzona została kaplica grobowa rodu von Carmer. Do dziś przetrwała część zabudowań gospodarczych folwarku. W ogrodzeniu kościoła wykorzystano fragmenty pierwotnego ogrodzenia pałacu.
Ryczeń położone jest około 7 kilometrów na południe od Góry. Z miasta powiatowego dojazd DW323 do Starej Góry i dalej lokalną drogą. Pozostałości zespołu pałacowego znajdują się w północnej części miejscowości. Przybliżona lokalizacja nieistniejącego pałacu:
51.61680920018154, 16.5129944247567
Damian Dąbrowski,
Marzec 2023r.
