Powiat górowski, gmina Niechlów
(nazwa niemiecka Schabenau, Kreis Guhrau)
Zabytki w Żabinie
Do rejestru zabytków w Żabinie został wpisany kościół parafialny p.w. Michała Archanioła (nr rej.: A/1109/858 z 6.04.1961 r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. dzwonnicę, plebanię (nr 11), dawny cmentarz ewangelicki, domy mieszkalne (nr 5, 10, 13, 15). Żaden z budynków dawnego majątku nie został objęty ochroną konserwatorską.
Początki miejscowości sięgają XIII wieku. W 1326 roku w Żabinie wzmiankowano kościół. W 1394 roku wieś należała do Nikolausa von Busewoy. W dokumencie z 1435 roku w Żabinie wymieniono Hansa, Heinze i Martina von Busewoy. Następnie włości przeszły w ręce rodziny von Obisch, których przedstawiciele byli właścicielami majątku od 1517 do 1652 roku. W 1659 roku dobra posiadał Wenzelslaus von Hock. Następnie między 1684 a 1742 rokiem Żabin należał do rodu von Stosch. W 1745 roku w wiosce wzmiankowano Friedricha Rudolpha von Tschammer. Kolejnymi właścicielami dóbr byli: w 1753 r. Johann Dietrich von Manstein, w 1777 roku Hans Christoph baron von Hock, w 1791 roku generał Hans Ernst Emil hrabia von Kalkreuth. Pod koniec osiemnastego wieku w Żabinie znajdował się pałac, dwa folwarki, katolicki kościół parafialny, probostwo, szkoła, 22 gospodarstwa zagrodników, 4 chałupników oraz wiatrak. W sumie wieś składała się z 42 domostw i liczyła 218 mieszkańców. W 1820 roku dobra rycerskie należały do generała Carla Wolfa von Frankenberga. Rok później nabyła je rodzina Hoffmann. W 1830 roku w Żabinie wzmiankowano 49 domów, folwark we wsi, 261 mieszkańców, w tym 27 katolików, ewangelicką szkołę, katolicki kościół parafialny, katolicką szkołę, wiatrak oraz folwark Bartschvorwerk. W 1845 roku właścicielem majątku był komisarz dystryktu policyjnego Hoffmann. W opisie miejscowości wymieniono folwark, 49 domów, 272 mieszkańców, w tym 23 katolików, ewangelicką szkołę, katolicki kościół oraz szkołę, wiatrak, hodowlę owiec merynosów, a także poza wsią folwark Bartschvorwerk. W rękach rodzinnych Hoffmann dobra rycerskie pozostały do 1945 roku. W latach 1876-1886 w Żabinie wzmiankowano Richarda Hoffmanna. Następnie przed 1894 rokiem dobra otrzymali w spadku trzej bracia: Max, Kurt i Georg Hoffmann, zapewne synowie Richarda. Z czasem w Żabinie pozostał tylko Max Hoffmann, który pełni funkcję generalnego pełnomocnika. Po raz ostatni wymieniono go w księdze adresowej z 1917 roku. Od 1921 roku w siedzibie rodowej mieszkał pułkownik Curt Hoffmann. Wzmiankowano go do 1926 roku. W 1930 roku jedynym właścicielem posiadłości był ostatni z braci – Georg. Funkcję administratora pełnił Gerhard Hoffmann. Dobra liczyły 297,49 ha, w tym 155,17 ha pól uprawnych, 55,65 ha łąk, 42,29 ha pastwisk, 23,35 ha lasu, 10,23 ha wód, 10,8 ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Georg Hoffmann pozostał właścicielem majątku przynajmniej do 1937 roku. Pod jego rządami posiadłość znacznie podupadła. W 1937 roku jej powierzchnia wynosiła zaledwie 104,5 ha. Po drugiej wojnie włości przejęło państwo polskie. Proces zasiedlania wioski przez repatriantów przebiegał bardzo powoli. W rezultacie liczne niezagospodarowane zabudowania zostały po 1945 roku rozebrane. Dwór w Żabinie nie miał stałego użytkownika. Wykorzystywano go okazyjnie, organizując w nim spotkania, zabawy oraz wesela. W 1962 roku ostatecznie dwór rozebrano na materiał budowlany. Obecnie po dawnym majątku pozostał pusty plac, jeden budynek gospodarczy i trochę starodrzewu.
Dwór w Żabinie wzmiankowano już pod koniec XVIII wieku. Skromna siedziba znana z przedwojennych widokówek powstała zapewne później. Być może dla rodziny Hoffmann w XIX wieku. Dwór był budynkiem murowanym, założonym na planie prostokąta, podpiwniczonym, parterowym, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem dwuspadowym. Główne wejście znajdowało się w piętrowym ryzalicie, poprzedzonym schodami. Elewacje ozdabiały gzymsy, opaski wokół okien oraz proste nadokienniki.
Dwór na widokówce z I połowy XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/828221,foto.html?idEntity=3329956 (dostęp: 27.02.2025 r.)
Stan obecny dawnego majątku
Żabin położone jest około 16 kilometrów na zachód od Góry. Dojazd z miasta powiatowego DW324 w kierunku Szlichtyngowej do Niechlowa, a dalej drogą lokalną. Dawny majątek znajduje się w centrum Żabina, w pobliżu skrzyżowania drogi Wągroda – Lipowiec z drogą z Niechlowa. Przybliżona lokalizacja nieistniejącego dworu:
51.6590099696365, 16.353225211945446
Damian Dąbrowski,
Luty 2025 r.
Kościół w Żabinie
