Powiat jaworski, gmina Wądroże Wielkie
(nazwa niemiecka Weissenleipe, Kreis Liegnitz)
Zabytki w Bielanach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego budynku w Bielanach Jaworskich.
W ewidencji zabytków ujęto budynek mieszkalny i stodołę (nr 5), stajnię Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (nr 10), budynek mieszkalny, gospodarczy, oborę, świniarnię (nr 11). Dawny pałac nie został wpisany zarówno do rejestru jak i ewidencji zabytków.
Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w 1413 rok jako Leype. W 1722 roku właścicielem Bielan był baron Rudolph Ferdinand von Biedermann. W 1743 roku majątek należał do wdowy Christiane Friederike von Rothkirch, z domu von Frankenberg. Cztery lata później w wiosce wzmiankowano Hansa Siegmunda von Rothkirch. Od 1776r. do 1789 r. dobra rycerskie Bielany były w rękach Karla Joachima von Gellhorna. W 1789 roku w miejscowości znajdowała się pańska siedziba, folwark, młyn oraz kuźnia. Według części źródeł majątek w Bielanach w 1790 roku należał do rodziny von Schweinitz, a od 1793 roku ponownie do von Gellhornów. W 1830 i 1845 roku właścicielem posiadłości był Friedrich Emanuel Messerschmidt z Drezna. W Bielanach wzmiankowano pałac, folwark, wiatrak, gorzelnię, hodowlę bydła oraz owiec merynosów. Jeszcze w 1856 roku włości pozostawały w rękach spadkobierców Friedricha Emanuela Messerschmidta. Kolejnymi właścicielami majątku były rodziny Müller, Schneider, Büttner. W 1872 i 1876 roku dobra należały do Gustava Josepha. W 1882 roku od Gustava Josepha posiadłość nabył Alfred von Waldenburg (ur.1847r., zm.1915r.), właściciel Wierzbnej w powiecie świdnickim oraz Wielkiej Lipy w powiecie trzebnickim. W 1894 roku majątek Alfreda von Waldenburga w Bielanach liczył 250ha, w tym 220ha pól uprawnych, 11ha łąk, 1ha pastwisk, 12ha lasów, 6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1912 roku właścicielem dóbr był Friedrich von Waldenburg (ur.1872r., zm.1925r.), kapitan w stanie spoczynku, syn Alfreda von Waldenburga. Już rok później włości od von Waldenburgów wykupił Friedrich Conrad. W rękach kapitana w stanie spoczynku Friedricha Conrada majątek pozostał przynajmniej do 1937 roku. W przededniu drugiej wojny światowej włości miały powierzchnię 250ha, w tym 215,45ha pól uprawnych, 6ha łąk, 7ha pastwisk, 16ha lasów, 1ha parku, 1,8ha ogrodu, 2,75ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Pałac w Bielanach wzmiankowany był w 1789, 1830 i 1845 roku. Na początku XX wieku Friedrich von Waldenburg przebudował rezydencję określoną jako stary pałac. Poza zmianą siedziby powiększył on także otaczający ją park. Budynek w nowym kształcie przetrwał ledwie kilkadziesiąt lat. Pałac raczej nie został uszkodzony w czasie drugiej wojny światowej. Jednak w czasach polski Ludowej jego degradacja szybko postępowała. Dlatego też około 1950 roku przeprowadzono całkowitą przebudowę obiektu przeznaczonego na bibliotekę, świetlicę oraz mieszkania. Pałac został pozbawiony wysokiego mansardowego dachu, a jego elewacje straciły wszelkie ozdobne detale. Odtąd budynek przypomina prostopadłościenny blok z czasów Polski Ludowej. Przechodząc obok można ten budynek po prostu pominąć. Obecnie dawny pałac nie jest w ogóle używany. Oszpeconemu budynkowi prędzej grozi zagada niż remont.
Zdjęcie pałacu z książki Roberta Webera, Schlesische Schlosser. Tom 3, Drezno-Berlin, 1909-1913.
Źródło: https://polska-org.pl/867101,foto.html?idEntity=512046 (dostęp: 20.10.2019r.)
Rezydencja na widokówce z około 1930 roku
Źródło: https://polska-org.pl/4779132,foto.html?idEntity=512046 (dostęp; 20.10.2019r.).
Bielany położone są około 18 kilometrów na wschód od Jawora. Z miasta powiatowego należy wyjechać w kierunku wschodnim drogą wojewódzką nr 363, prowadzącą do drogi wojewódzkiej nr 345. Ta ostatnia prowadzi na północ przez sam środek Bielan. Zespół pałacowo-parkowy znajduje się w centrum Bielan, przy wspomnianej drodze nr 345.
Damian Dąbrowski,
Październik 2019r.
