Powiat milicki, gmina Milicz
(nazwa niemiecka: Gross Tschunkawe, Preussental, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1562r. W dokumencie z tego roku występuje Hans Wssaschoffski z Wssaschowa (Wziąchowa Wielkiego). Następnie prawdopodobnie wioska należała do rodziny von Haugwitz. W 1580r. Jadwiga, córka Melchiora von Niebelschütz (zm.1573r.) z Ligoty w księstwie głogowskim, wyszła za mąż za Fryderyka von Haugwitz z Wziąkowa Wielkiego (prawdopodobnie błędnie zapisana nazwa Wziąchowa) koło Milicza. W 1718r. jako właściciel Wziąchowa Wielkiego koło Milicza i Rudna koło Wołowa wymieniony był Paweł Chrystian von Friemel. Następnie wioska należała do rodzin von Planitz (prawdopodobnie), von Woyers, a w 1787r. do Pana von Lipinski. Kolejnym właścicielem Wziąchowa Wielkiego był Karol August Ferdynand (ur.1749r., zm.1816r.), syn Ernesta Fryderyka von Frankenberg (zm. przed 1751r), od 1796r. był ordynatem majoratu Wielowieś koło Wołowa. Następnie majorat przeszedł w posiadanie rodu von Lüttwitz, który zmienił nazwisko na von Frankenberg - Lüttwitz. W pierwszej połowie XIX wieku majątek we Wziąchowie Wielkim kupił Józef Joachim Leszczyc de Pierzno Koszutski, potomek Hektora Koszutskiego, który w 1770 roku otrzymał inkolat śląski. Około 1830 roku wybudował on we Wziąchowie nową rezydencję. W 1871r. po śmierci Józefa Joachima Koszutskiego, utworzony przez niego w 1832r. majorat odziedziczyła jego córka Józefina Joachima Henrietta Klara, małżonka barona von Wechmar. Jako właścicielką fideikomisu o powierzchni 468ha wymieniają ją księgi adresowe z lat 1886-1912. W 1921r. dobra liczące 466,9ha należały już do barona Hansa Heinricha von Wechmar auf Zedlitz. W 1930r. majątek został wykupiony przez państwo i rozparcelowany. Rodzina von Wechmar posiadała dwór we Wziąchowie Wielkim do 1945 roku. W czasach Polski Ludowej rezydencja została znacjonalizowana i przekazana Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu, które urządziło w niej mieszkania dla pracowników. Zabytek pod zarządem PGR-u został w znacznym stopniu wyeksploatowany. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych budynek był już nie zamieszkały. Jak podaje Katalog zabytków sztuki z 1997 roku: „Ostatnio zdewastowany”. Następnie dwór kupił prywatny inwestor, który w ciągu kilku lat przeprowadził generalny remont, przywracając rezydencji wygląd z czasów świetności. Obecnie w zabytku mieści się restauracja i hotel. Zapraszam na oficjalną stronę obiektu:
http://www.konferencje.wroc.pl/dworek.html
Dwór
Dwór we Wziąchowie Wielkim wzmiankowany był już w drugiej połowie XVIII wieku. Obecny wybudowany około 1830 roku, z wykorzystaniem części pomieszczeń starszej rezydencji. Budynek klasycystyczny, murowany z cegły, otynkowany, z drewnianą przybudówką, wzniesiony na rzucie prostokąta, parterowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokim dachem mansardowym z podwójnym rzędem powiek. Fasada jedenastoosiowa, z trzyosiowym, centralnym piętrowym pozornym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem i poprzedzonym portykiem kolumnowym podtrzymującym balkon. Od pd.-wsch. (elewacja boczna) parterowa dobudówka z ośmioboczną wieżą alkierzem. W ścianę wieży wmurowana tablica z tarczami herbowymi rodzin von Wechmar i Koszutskich - Radolińskich. W drugiej elewacji bocznej weranda i drewniana dobudówka. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią i klatką schodową na osi. W starannie odrestaurowanych pomieszczeniach znajduje się restauracja, sala konferencyjna i pokoje gościnne. Do dworu przylega starannie utrzymany park krajobrazowy z niewielkim oczkiem wodnym.
Zabytki w Wziąchowie Wielkim
Do rejestru zabytków we Wziąchowie Wielkim wpisano zespół dworski: dwór (25.02.1966r., nr rej.: 1553), park i folwark (30.04.1990r., nr rej.: 641/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazdu komunikacją publiczną do Wziąchowa Wielkiego nie polecam. W miejscowości zatrzymują się dosłownie pojedyncze autobusy PKS, kursujące między innymi z Krotoszyna, Milicza, Trzebnicy i Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK901 do Olesna, następnie DK11do Ostrzeszowa i dalej DK444 do Sulmierzyc. Z Sulmierzyc najlepiej wyjechać ul. Powstańców Wielkopolskich. Wziąchowo Wielkie leży na lewo od tej drogi, w odległości około 7 km od Sulmierzyc. Zespół dworski we Wziąchowie Wielkim, znajduje się na lewo od głównej ulicy. Odległość z Gliwic: w jedną stronę około 200 km. Na miejscu nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2011 r.
