Powiat milicki, gmina Cieszków
(nazwa niemiecka: Bogislawitz, w latach 1936-1945 Altmühlgrund, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny:
W 1787 roku majątek w Pakosławsku należał do rodziny von Puschschen. W wiosce znajdował się pański dom, folwark, 10 gospodarstw zagrodników i młyn wodny. W sumie w 14 zabudowaniach mieszkało 109 osób. W 1830 roku dobra rycerskie Pakosławsko były własnością rodziny von Frankenberg. W miejscowości wzmiankowano 29 domów, pałac, folwark, ewangelicką szkołę, młyn wodny i wiatrak. Pakosławsko liczyło 219 mieszkańców, w tym 20 katolików. Ewangelicy należeli do parafii w Miliczu, a katolicy posiadali kościół w Trzebicku. W 1845 roku majątek należał do starszego ziemskiego i deputowanego powiatowego R. von Frankenberg-Proschlitz. W tym czasie w Pakosławsku znajdowało się 15 domów, pałac, folwark, szkoła ewangelicka i młyn wodny. Wioskę zamieszkiwało 175 osób, w tym 6 wyznania katolickiego. Przynależność parafialna nie zmieniła się od 1830 roku. W latach 1856-1866 właścicielem posiadłości w Pakosławsku był Pan Stropp. Przynajmniej od 1872 roku dobra należały do Theodora Schuberta. W 1886 roku Theodor Schubert był właścicielem majątków Pakosławsko i Coschine liczących w sumie 420ha, w tym 282ha pól uprawnych, 47ha łąk, 74ha lasów, 3ha stawów, 14ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarkach hodowano 16 sztuk koni, 50 sztuk bydła rogatego, w tym 15 krów, 625 owiec. Od 1908 roku właścicielem dóbr był porucznik Georg Lehmann. W 1937 roku posiadłości w Pakosławsku, Dziadkowie (Rittergut Altenau), Jaworze (Rittergut Rackelsdorf) oraz folwarki Koschine i Komlowe należały do Pani Else Lehmann z domu Beermann. Powierzchnia dóbr wynosiła 655ha, w tym 526ha pól uprawnych, 67ha łąk, 42ha lasów, 5ha stawów, 8ha parku i ogrodu, 7ha dróg i podwórzy gospodarczych. W gospodarstwie działała cegielnia, młyn, gorzelnia, mleczarnia oraz płatkarnia. Hodowano czarnobiałe bydło nizinne, niemieckie świnie rasy szlachetnej, owce merynosy przeznaczone na mięso. W stawach hodowlanych trzymano karpie. Po drugiej wojnie światowej majątek został przejęty przez państwo polskie. W 1946 roku zabudowania przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Cieszków. W pałacu urządzono mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa oraz przedszkole. Obiekt nieprawidłowo użytkowany w 1969 roku zakwalifikowany został do generalnego remontu. W między czasie właścicielem zabytku zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne Pakosławsko. Remont przeprowadzono prawie dwie dekady później. Co charakteryzuje sytuację w okresie przemian ustrojowych w Polsce niedługo po remoncie z 1987 roku pałac został opuszczony. W latach dziewięćdziesiątych „opiekę” nad popadającym w ruinę zabytkiem sprawował jego właściciel Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Na początku XXI wieku rezydencję nabył prywatny inwestor. Od 2008 roku w budynku prowadzone są prace remontowe. Teren wokół ogrodzony, pałac można zobaczyć z zewnątrz.
Pałac
Siedzibę pańską w Pakosławsku wzmiankowano już w 1787 roku. Obecny pałac został wystawiony około 1840 roku przez rodzinę von Frankenberg, być może z wykorzystaniem murów starszego budynku. Rezydencja murowana z cegły, potynkowana, założona na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta dachem czterospadowym z lukarnami. Fasada siedmioosiowa, z niewielkim parterowym trzyosiowym ryzalitem, mieszczącym główne wejście. Ryzalit ozdabiają pilastry podtrzymujące gzyms. Narożniki budynku podkreślone boniowaniem. Pałac zachował wydatny gzyms wieńczący i skromne obramowania otworów okiennych. W elewacji tylnej (parkowej) taras i portyk kolumnowy. W zabytku w dalszym ciągu prowadzone są prace remontowe.
Zabytki w Pakosławsku
Do rejestru zabytków w Pakosławsku wpisano pałac (9.11.1987r., nr rej.: 609/W). W ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół pałacowo-folwarczny, obejmujący również: bramę pałacową, dom zarządcy (nr 51), budynek administracyjny gorzelni (nr 52), gorzelnię, komin gorzelni, dwie obory, stodołę, spichlerz, magazyn, warsztaty oraz park pałacowy.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Pakosławska zapewniają nieliczne autobusy PKS Ostrów Wielkopolski kursujące m.in. z Krotoszyna, Milicza i Sycowa. Ze względu na trudność ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo do Trzebnicy i kontynuować podróż DK15 w kierunku Krotoszyna. Za miejscowością Dziadkowo z DK15 trzeba zjechać w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Pakosławska. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 250km, z Wrocławia około 70km. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w północno-zachodniej części Pakosławska, na prawo od głównej drogi. Samochód można zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań gospodarczych.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2014 r.
Pierwsze zdjęcie w galerii pochodzi z około 2002 roku. Przesłał je do nas Marek Malczyszyn, któremu serdecznie dziękujemy. Pozostałe zdjęcia wykonano w marcu 2013 roku.
