Powiat milicki, gmina Milicz
(nazwa niemiecka: Gross Tworsimirke, w latach 1936-1945 Eichdorf, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny:
Tworzymirki Wielkie należały między innymi do rodziny von Gfug. W 1787 roku właścicielem dóbr rycerskich w miejscowości był von Seidlitz. W wiosce wzmiankowano pańską siedzibę z folwarkiem, 11 gospodarstw zagrodniczych, 6 gospodarstw chałupniczych i wiatrak. W sumie 26 domostw zamieszkiwały 142 osoby. W 1830 roku majątek w Tworzymirkach Wielkich Gross Tworsimirke posiadał radca Holtze. W miejscowości znajdował się pałac, folwark, 26 domów, ewangelicka szkoła i wiatrak. Tworzymirki Wielkie liczyły 176 mieszkańców, w tym 10 katolików. Ewangelicy należeli do kościoła w Gądkowicach, a katolicy do kościoła w Trzebicku. W 1845 roku właścicielem dóbr rycerskich w Tworzymirkach Wielkich był już Albert Stempell. W opisie miejscowości wzmiankowano pałac, folwark, 26 domów, ewangelicką szkołę, wiatrak, kuźnię i zakład krawiecki. Wioskę zamieszkiwało 197 osób, w tym 10 wyznania katolickiego. Przynależność parafialna nie uległa zmianie. Albert Stempell wymieniany był w księgach adresowych do 1872 roku. Przed 1876 rokiem posiadłość przeszła w ręce jego spadkobierców. W 1886 roku majątek należący do dziedziców Alberta Stempella liczył 294ha, w tym 148ha pól uprawnych, 20ha łąk, 15ha pastwisk, 99ha lasów, 12ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 14 koni, 38 sztuk bydła rogatego, w tym 20 krów, 500 owiec. Gospodarstwo prowadził inspektor Tenzer. Następnie dobra rycerskie w Tworzymirkach Wielkich przeszły na własność rodziny Jüttner, w której pozostały przynajmniej do 1937 roku. Według księgi adresowej z 1937 roku posiadłość miała powierzchnię 291ha, w tym 114ha pól uprawnych, 28ha łąk, 9ha pastwisk, 131ha lasów, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Gospodarstwo prowadzone przez inspektora Georga Klinnera specjalizowało się w hodowli świń. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Właścicielem rezydencji w Tworzymirkach Wielkich został Urząd Miasta i Gminy w Miliczu. Nie remontowany pałac popadł w ruinę i został rozebrany około 1960 roku. Obecnie śladem po majątku jest park podworski, w którym znajdują się pozostałości murów rezydencji.
Dwór
Siedziba pańska w Tworzymirkach Wielkich powstała już w XVIII wieku. Pałac był wzmiankowany m.in. w 1830 i 1845 roku. Nieliczne przedwojenne widokówki zamieszczone na portalu www.dolny-slask.org pozwalają nieco przybliżyć wygląd niezachowanej rezydencji. Pałac był budynkiem murowanym z kamienia i cegły, potynkowanym, założonym na rzucie prostokąta, częściowo parterowym, częściowo dwukondygnacyjnym, z użytkowym poddaszem, nakrytym wysokim dachem mansardowym z lukarnami i powiekami. Główne wejście znajdowało się w centralnym dwukondygnacyjnym ryzalicie, zwieńczonym trójkątnym naczółkiem. Rezydencja nieco przypominała zachowany dwór w pobliskim Wziąchowie Wielkim.
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/3529682,foto.html?idEntity=505362 (dostęp: 21.05.2014r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/769902,foto.html?idEntity=505362 (dostęp: 21.05.2014r.)
Zabytki w Tworzymirkach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Tworzymirkach. W ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół dworsko-folwarczny: dwie obory, stodoła, magazyn i park podworski.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Tworzymirek nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo do Trzebnicy i kontynuować podróż DK15 w kierunku Krotoszyna. Na północnym krańcu Milicza z ul. Krotoszyńskiej (DK15) trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Tworzymirek przez Wszewilki, Stawczyk, Godnową, Średzinę i Jankową. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 250km, z Wrocławia około 75km. Park podworski znajduje się na południowo-wschodnim krańcu Tworzymirek, na lewo od głównej drogi, która stanowi jego zachodnią i południową granicę. Samochód można zostawić w bocznej drodze przebiegającej przez park.
Damian Dąbrowski,
Maj 2014 r.
