Powiat wadowicki, gmina Brzeźnica
Rys historyczny i stan obecny
Tereny na których założono miejscowość w 1178 roku weszły w skład księstwa opolsko – raciborskiego. Następnie należały do księstwa oświęcimskiego i wydzielonej z niego dzielnicy zatorskiej. Początki wioski sięgają pierwszej połowy XIV w. W dokumentach z 1353 i 1370 roku wymieniony był niejaki Dziersław, właściciel Kossowej i innych majątków. Następnie w 1426 roku książę Janusz przekazał wioskę rodzinie Porębskich herbu Nabram (Waldorff) z Poręby Żegoty. Dobra pozostały w rękach Porębskich do 1618 r. kiedy to po śmierci Aleksandra Porębskiego, przeszły po kądzieli do rodziny Cikowskich. W 1701 r. Kossową kupił Andrzej Żydowski z Żydowa, herbu Doliwa, właściciel rozległych majątków w rejonie Oświęcimia. Kolejnymi właścicielami miejscowości byli jego syn Antoni (zm. 1728 r.) i wnuczki Anna (zm. 1772 r.) i Magdalena. Miejscowość odziedziczył syn Magdaleny, Józef Paprocki herbu Ogończyk. Następnie majątek należał do jego córki Anieli (zm. 1830 r.) i wnuka Jana Łopuszańskiego. W 1844 r. posiadłość od Łopuszańskiego odkupił Mikołaj Dąbski herbu Godziemba. W rękach jego potomków dobra pozostały do końca XIX wieku. Zadłużony majątek w 1901 roku kupił dr Zygmunt Władysław Jaworski z Krakowa (1872-1952). Wybudował on w Kossowej nowy dwór, przekształcił park, wzniósł nowe budynki w folwarku. Po 1939 roku posiadłość została przejęta przez władze niemieckie, a po wyzwoleniu w 1945 roku na mocy dekretu o reformie rolnej rozparcelowana. W dworze Jaworskich urządzono funkcjonujący do dzisiaj ośrodek zdrowia. Budynek ten pełni również funkcje mieszkalne, można go zobaczyć tylko z zewnątrz. W czasie kolejnych remontów część dworu przekształcono, z uproszczeniem elewacji.
Eklektyczny dwór w Kossowej wzniesiono w 1908 r., budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie nieregularnego wieloboku, podpiwniczony, parterowy, z piętrowymi ryzalitami, nakryty dachem wielospadowym. Fasada (elewacja północna) czteroosiowa, z centralnym dwuosiowym, dwukondygnacjowym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. W ryzalicie główne wejście do budynku poprzedzone schodami, nad wejściem balkon. W elewacji ogrodowej analogiczny ryzalit, obok niego taras, z wachlarzowymi schodami prowadzącymi do parku. Elewacje z pierwotnych zdobień zachowały: fragmenty boniowania, obramowania otworów okiennych z kluczami.
Do dworu przylega park krajobrazowy, w pobliżu znajdują się budynki gospodarcze dawnego folwarku.
Informacje praktyczne i dojazd
Wybierającym dojazd komunikacją publiczną proponuję jechać pociągiem do Krakowa, a następnie busem w kierunku Wadowic. Samochodem z Gliwic najprościej jechać cały czas DK 44 przez Tychy, Oświęcim, Zator w kierunku Skawiny. Trasa ta przebiega przez Kossową, dawny dwór położony jest na lewo od drogi. Odległość: w jedną stronę ponad 80 km. Na miejscu samochód można zostawić na parkingu przy ośrodku zdrowia.
Damian Dąbrowski
Listopad 2010 r.
