Powiat głubczycki, gmina Baborów
(nazwa niemiecka: Tscheidt, w latach 1936-1945 Maxwaldau, Kreis Cosel)
Rys historyczny i stan obecny:
O historii miejscowości niestety bardzo trudno znaleźć informacje. Majątek w Szczytach od 1611 r. był w rękach rodziny von Hauenschild. Długi związek jednej rodziny z miejscowością sugeruje istnienie w niej rezydencji. Zapewne pierwotny dwór, w XIX w. okazał się zbyt mały i w jego miejscu wzniesiono istniejący do dziś klasycystyczny pałac. Właściciele Szczytów rzadko pojawiają się w materiałach źródłowych. W połowie XIX w. Richard Georg Spiller von Hauenschild (1825-1855) był znanym poetą występującym zawsze pod pseudonimem Max Waldau. Jego krewna została mniej więcej w tym czasie, żoną Wenzla Schramcka. Z małżeństwa tego na świat przyszła między innymi Maria Schrameck (ur. 1855 r.), małżonka Artura von Reibnitz (1854-1931) z Łanów koło Koźla. Małżeństwo to zbliżyło do siebie właścicieli obydwu majątków. W 1907 r. Józefina von Reibnitz, córka Artura i Marii, wyszła za mąż za krewniaka, Walerego von Hauenschilda (1878-1939) ze Szczytów. Związek ten, być może zaplanowany przez rodziców, nie był szczęśliwy i w 1922 r. doszło do rozwodu. Książka adresowa z 1937 r. jako właściciel majątku w Szczytach wymienia Wolfganga von Hauenschilda, niestety trudno określić stopień pokrewieństwa między nim a wspomnianym wyżej Walerym. Pałac w Szczytach w rękach rodziny Hauenschild pozostał zapewne do 1945 r., kiedy to został upaństwowiony. Losy rezydencji w czasach Polski Ludowej są również nie jasne. Budynek przetrwał jednak okres PRL-u w całkiem dobrym stanie. Obecnie niezabezpieczony przed wejściem powoli niszczeje. Wewnątrz widoczne ślady przerwanego remontu. Pałac prawdopodobnie jest własnością prywatną (na budynku nie ma informacji o jego sytuacji własnościowej).
Pałac
Rezydencja w Szczytach to budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym. Fasada piętnastoosiowa, z centralnym dwukondygnacjowym gankiem filarowym, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. W elewacji tylnej uszkodzony, centralnie usytuowany, ganek czterofilarowy, podtrzymujący balkon. W jednej z elewacji bocznych balkon wsparty na pilastrowanych filarach. Skromne elewacje dworu ozdobione boniowaniem. Część otworów okiennych w prostokątnych obramowaniach, z prostymi nadokiennikami. Układ wnętrz dwutraktowy, z korytarzem pomiędzy traktami i centralnie położoną sienią, w przedłużeniu której klatka schodowa. Wokół pałacu park krajobrazowy pochodzący zapewne z XIX w. W drzewostanie parku przeważają gatunki liściaste. W pobliżu kilka opuszczonych budynków mieszkalnych i gospodarczych, pozostałych po dawnym folwarku.
Zespół pałacowy w Szczytach został wpisany do rejestru zabytków sztuki w dwóch etapach: 23.01.1991 wpisano pałac (nr rej.: 2188/88/91), a 14.09.1993 r. park (nr rej.: 292/93).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Szczytów nie należy do łatwych. Do miejscowości dojeżdżają autobusy PKS z Raciborza (10 kursów w dni robocze), zwłaszcza w godzinach rannych i popołudniowych zapewniające dojazd mieszkańcom wioski do szkół i pracy. Do samego Raciborza można dotrzeć stosunkowo łatwo, m.in. autobusem PKS z Gliwic, pociągiem z Katowic, Rybnika, czy Kędzierzyna – Koźla. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 408 do Bierawy, następnie lokalnymi drogami przez Cisek, Zakrzów do Polskiej Cerekwi, dalej DK 45 w kierunku Raciborza. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo w DK 421 prowadzącą prosto do Szczytów. W jedną stronę około 60 km. Samochód bez problemu można zaparkować przed pałacem.
Po drodze warto zobaczyć zabytki Polskiej Cerekwi, pałace w Zakrzowie i Steblowie. Bardzo blisko Szczytów znajdują się Krowiarki z cennym zespołem parkowo-pałacowym, Baborów z drewnianym kościołem i małomiasteczkową zabytkową zabudową oraz Maciowakrze z pięknym barokowym kościołem.
Damian Dąbrowski,
styczeń 2009 r., aktualizacja październik 2010 r.
