Powiat oleski, gmina Olesno
(nazwa niemiecka: Alt Rosenberg, Kreis Rosenberg O.S.)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: pochodzi dopiero z 1679 r., wioska jest jednak prawdopodobnie dużo starsza, niestety nie zachowały się wcześniejsze dokumenty na jej temat.
Właściciele majątku: W XVII w. Stare Olesno podzielone było na cztery działy, które należały do rodzin: von Koschitzki, von Frankenberg i von Paczynski. W dokumentach jako właściciel miejscowości wymieniony był między innymi Jan Jerzy von Paczynski (1666-1727). Z małżeństwa z Rozyną von Aulock z Marcinkowic pozostawił syna Jerzego Henryka (1695-1778), który odziedziczył majątek. Kolejnym właścicielem posiadłości był syn Jerzego Henryka, Chrystian Ferdynand von Paczynski (1747-1800). Druga część Starego Olesna należała do rodu Koschitzkich do 1831 r. Następnie właścicielem majątku został Fryderyk Aleksander von Maltitz (1805-1877), małżonek Sylwii Szarlotty Otylii Luizy von Koschitzki (1815-1872). Być może posiadłość w Starym Oleśnie von Maltitz otrzymał w wianie żony. Dobra po rodzicach odziedziczył syn Teobald Fryderyk Eginhard Aleksander von Maltitz (1842-1887). Pozostawił on czteroletniego syna Fryderyka Konstantyna, niestety nie mamy informacji kto opiekował się dzieckiem oraz zarządzał majątkiem. W 1897 r. dobra w Starym Oleśnie nabył baron Mortimer von Lieres und Wilkau. Nowy właściciel w 1904 r. ufundował do dziś istniejący pałac. W księgach adresowych z 1921 i 1937 r. jako właściciel posiadłości w dalszym ciągu był wymieniony Mortimer von Lieres und Wilkau. Następnie majątek liczący 838 ha odziedziczył jego syn. Po drugiej wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane. W dawnym folwarku utworzono Państwowy Zakład Hodowli Roślin. Obecnie pałac i otaczający go park krajobrazowy są własnością prywatną, zabytek nie jest użytkowany, teren wokół parku ogrodzono i dlatego budynek można zobaczyć tylko z większej odległości.
Pałac
Eklektyczny pałac w Starym Oleśnie to budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty wysokim dachem wielospadowym wykonanym z dachówki. Asymetryczną elewację budynku urozmaicają liczne ryzality, szczyty i wystawki. Elewacje za wyjątkiem prostych obramowań otworów okiennych pozbawione ozdobnych detali architektonicznych.
Zabytki w Starym Oleśnie
Do rejestru zabytków w Starym Oleśnie wpisano drewniany kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny, pochodzący z 1680 r. (5.04.1954 r., nr rej.: 83/54). Niestety w rejestrze nie umieszczono pałacu i parku krajobrazowego.
Informacje praktyczne i dojazd
W Starym Oleśnie znajduje się dworzec kolejowy na trasie Tarnowskie Góry – Kluczbork. Dzięki niemu do miejscowości można bez problemu dotrzeć pociągiem, np. z Tarnowskich Gór lub Katowic. Do Starego Olesna dojeżdżają również autobusy PKS z Kluczborka i Olesna. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, następnie DK 11 w kierunku Kluczborka. Ta ostatnia trasa prowadzi przez Stare Olesno, centrum miejscowości, wraz z pałacem, znajduje się na lewo od niej. Odległość: w jedną stronę około 90 km. Samochód można zostawić w bocznej ulicy, przed ogrodzeniem otaczającym przypałacowy park.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2011 r.