Powiat prudnicki, gmina Głogówek
(nazwa niemiecka: Twardawa, w latach 1936-45 Hartenau, Kreis Neustadt O.S.)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają prawdopodobnie drugiej połowy XIII w. W 1305 r. po raz pierwszy wzmiankowany był w Twardawie kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty. Niewielka liczba informacji nie pozwala na pełne przedstawienie losów wioski. W dokumencie z 1513 r. występują Jan i Mikołaj Twardawa z Twardawy. Trudno powiedzieć czy rodzina ta przyjęła nazwisko od miejscowości, czy też nazwa wioski pochodzi od nazwiska. Ród ten związany był z Twardawą przez kilkaset lat. Pochodził z niego Wawrzyniec z Twardawy, wymieniany w źródłach z około połowy XVI w. jako drugi mąż Jadwigi z domu Dluhomil wdowy po Janie Rohowskim z Bzinicy (zm. przed 1542 r.). Kolejna wzmianka o tej rodzinie pochodzi z przełomu XVI i XVII w. kiedy to Justyna von Nowagk, wdowa po Rachwaldzie z Twardawy sądziła się z jego krewnym Jerzym Twardawą o majątki pod Raciborzem. Następnie przed 1652 r. Wacław senior von Pelka z Grudyni Wielkiej pojął za żonę Ludmiłę Twardawą z Twardawy, a w 1673 r. Jan Fryderyk von Dressler z Rudnika ożenił się z Katarzyną von Twardawa z Twardawy. Trudno dokładnie określić kiedy rodzina Twardawa przestała być właścicielem wioski i jakie były dalsze losy majątku. Ponieważ miejscowość przez długi czas pozostawała w posiadaniu jednej rodziny można przypuszczać, iż pierwsza budowla o charakterze rezydencji została w niej wzniesiona w XVI lub XVII w.
Istniejący do dziś pałac został najprawdopodobniej zbudowany w XIX w. w stylu klasycystycznym, w formie tzw. włoskiej willi. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie zbliżonym do prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachami o niewielkim spadku. W elewacji frontowej niewielki ganek filarowy podtrzymujący balkon, w elewacji bocznej większy ganek, poprzedzony tarasem, wsparty na pilastrowanych filarach i kolumnach. Dominantą obiektu jest kwadratowa pięciokondygnacyjna wieża nakryta płaskim dachem. Elewacje zachowały ślady dawnych podziałów za pomocą lizen i wydatnych gzymsów, część otworów okiennych w prostokątnych obramowaniach.
Budynek otoczony ogrodzeniem można zobaczyć z zewnątrz. Przez wiele lat znajdowały się w nim biura PGR, obecnie część jego pomieszczeń pełni funkcje mieszkaniowe. Pałac pozostaje w niezłym stanie technicznym, choć jego elewacje wymagają już odnowienia. Za pałacem rozciąga się niewielki park krajobrazowy, w pobliżu znajduje się kościół parafialny.
Zabytki w Twardawie
Do rejestru zabytków sztuki wpisano w Twardawie kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty (dnia 15.11.1958 r., nr rej.: 533/58) oraz kilka przydrożnych kapliczek. Opisany wyżej pałac jak dotąd nie został ujęty w rejestrze.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Twardawy bez problemu można dotrzeć komunikacją publiczną. W miejscowości znajduje się stacja kolejowa na której zatrzymują się pociągi z Kędzierzyna – Koźla, Nysy i Brzegu. Dojazd zapewniają także autobusy PKS kursujące z Głogówka, Kędzierzyna – Koźla i Krapkowic. Najprostszym rozwiązaniem jest podróż pociągiem z Gliwic z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu. Wybierającym wyjazd własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia, do węzła Pławniowice, a następnie DK 40 w stronę Prudnika. Trasa ta przebiega przez środek Twardawy, w miejscowości należy skręcić w prawo, w boczną ulicę prowadzącą do kościoła i pałacu. Odległość: w jedną stronę około 60 km. Na miejscu samochód trzeba zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2010 r.
