Powiat Chorzów, część miasta
(nazwa niemiecka Maczeikowitz, Kreis Beuthen, od 1873r. Kreis Kattowitz)
Zabytki w Maciejkowicach
Do rejestru zabytków w Maciejkowicach zostały wpisane: ciężki schron bojowy stanowiący element Grupy Bojowej ”Maciejkowice” Obszaru Warownego „Śląsk” (ul. Główna, nr rej.: A/784/2021) i ciężki schron bojowy Punkt Oporu „Wzgórze 304,7 – Dąbrówka Wielka” (ul. Kluczborska, nr rej.: A/853/2021).
Miejscowość wzmiankowano w 1532 roku jako Martzechowitz i Matickhowitz. W 1783 roku w Maciejkowicach znajdował się folwark, 2 gospodarstwa kmieci i 8 zagrodników. Wieś liczyła 63 mieszkańców. Właścicielem majątku był von Mikasch. W 1830 roku dobra należały do Bernharda von Mletzko. W Maciejkowicach znajdowało się 19 domów, folwark z owczarnią i wiatrak. Miejscowość liczyła 134 mieszkańców, w tym 1 ewangelika i 3 Żydów. 8 października 1839 roku Aleksander Mieroszewski VII ordynat Mysłowic (ur.1781r., zm.1846r.) nabył od Bernarda Jana Józefa Mleczki za 22 650 talarów reńskich majątek Maciejkowice. W 1845 roku w wiosce wzmiankowano 23 domy, folwark i owczarnię, 195 mieszkańców, w tym 3 ewangelików, wiatrak, kuźnię, hodowlę 124 sztuk bydła. W Maciejkowicach znajdowała się również rezydencja. Aleksander Mieroszewski często odwiedzał miejscowość. Po bezpotomnej śmierci Aleksandra Mieroszewskiego dobra te otrzymała jego siostrzenica hrabianka Apolonia Zborowska. Kilka lat później włości nabył Albert von Sallawa (zm. około 1858 roku), znany przemysłowiec, współwłaściciel kilku kopalni w okolicach Katowic. W latach 1861-1866 majątek należał do spadkobierców von Sallawy. W 1872 i 1876 roku właścicielem dóbr był Rudolf Pringsheim, żydowski przedsiębiorca, dzierżawca majątków i linii kolejowych. Za rządów Pringsheima posiadłość w Maciejkowicach oddawana była w dzierżawę. W 1872 roku na folwarku wzmiankowano Heintzego, a w 1876 roku Wolffa. Przed 1886 rokiem dobra nabyła przedsiębiorstwo Vereinigte Königs- und Laurahϋtte, Altien-Gesellschaft fϋr Bergbau und hϋttenbetrieb in Laurahϋtte. W 1886 roku majątek o powierzchni 177ha dzierżawił Heptner. Do tego przedsiębiorstwa posiadłość należała do drugiej wojny światowej. W 1894 roku dobra liczyły 176ha, w tym 165ha pól uprawnych, 5ha łąk, 1ha pastwisk, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Folwarkiem zajmował się inspektor Krahn. W kolejnych latach do majątku Maciejkowice włączono grunty folwarku Antonienhof. Zwiększyło to powierzchnię dóbr, która w 1912 roku wynosiła 389,4ha, w tym 364,3ha pól uprawnych, 11,6ha łąk, 5,9ha pastwisk, 2,7ha lasów, 0,4ha ogrodu, 4,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Generalnym pełnomocnikiem do spraw majątku był radca górniczy Hilger z Siemianowic, a administratorem Hugo Fest. W 1926 roku niemiecki koncern został przekształcony w spółkę Górnośląskie Zjednoczone Huty Królewska i Laura. Była to spółka akcyjna górniczo-hutnicza z udziałem kapitału niemieckiego i polskiego. W 1930 roku majątek w Maciejkowicach liczył 389,4ha, w tym 364,3ha pól uprawnych, 11,6ha łąk, 5,9ha pastwisk, 2,7ha lasów, 0,4ha ogrodu, 4,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Kryzys w latach 30-tych XX wieku odbił się na kondycji finansowej spółki. Rosło jej zadłużenie i pojawiło się widmo bankructwa. Firmę objęto nadzorem sądowym. Ostatecznie w 1937 roku dokonano fuzji kilku przedsiębiorstw i utworzono nową firmę Wspólnotę Interesów Górniczo-Hutniczych. W czasie przekształceń sprzedano część majątku w Maciejkowicach, którego powierzchnia spadła do 304ha.
Dwór w Maciejkowicach na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/9476336,foto.html?idEntity=9476337 (dostęp: 3.10.2021r.)
Klasycystyczny dwór w Maciejkowicach został wzniesiony w pierwszej połowie XIX wieku. Budynek murowany założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z centralnymi piętrowymi ryzalitami. Od północy dwór zamyka wydatny trzykondygnacyjny ryzalit. Część budynku z użytkowym poddaszem, nakrytym dachem dwuspadowym. Po drugiej wojnie światowej dwór zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie budynek wyremontowany, o uproszczonych elewacjach. Zachowane gzymsy: wydatny gzyms wieńczący, między kondygnacjami ryzalitu gzyms kordonowy, proste opaski wokół okien, odcinkowe nadokienniki. Centralne ryzality zwieńczone trójkątnymi przyczółkami. Główne wejście poprzedza współczesny ganek kolumnowy. Na wschód od dworu zachowany niewielki fragment parku. W pobliżu dawne zabudowania gospodarcze folwarku, obecnie wykorzystywane jako magazyny przez kilka przedsiębiorstw.
Maciejkowice położone są około 6 kilometrów na północ od centrum Chorzowa, w pobliżu granicy miasta z Siemianowicami Śląskimi. Z centrum Chorzowa można kierować się na północ ulicami Parkową, Mazurską i Bożogrobców do Chorzowa Starego, skąd dalej prowadzi ulica Maciejkowicka. Dawny zespół dworsko-folwarczny znajduje się w centrum Maciejkowic przy ulicy Głównej. Adres dworu: ul. Główna 10.
Dokładna lokalizacja:
50.322149967761696, 18.977056512877816
Damian Dąbrowski,
Październik 2021r.
