Powiat cieszyński, miasto
(niemiecka nazwa Schwarzwasser, Kreis Teschen)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsze wzmianki o wiosce pojawiają się ponad koniec XIII wieku. W piętnastym stuleciu wieś w posiadaniu rodziny Korniców, a następnie Mikołaja Brodeckiego, który w 1482 roku uzyskał od księcia cieszyńskiego Kazimierza II prawa miejskie dla Strumienia. Murów obronnych, pomimo otrzymania zgody na ich budowę, nigdy wokół miasta nie wybudowano. Trudno określić kiedy w Strumieniu powstała rezydencja. Obecny dwór, nazywany również trudno powiedzieć czemu zamkiem, został zbudowany w XVIII wieku, być może na fragmentach jakiejś wcześniejszej budowli. Budynek wielokrotnie przebudowywany i remontowany zatracił wiele cech stylowych. Po przebudowie z 1956 roku przeznaczony na lokale mieszkalne. Ostatni mieszkańcy wyprowadzili się z dworu pod koniec XX wieku, ze względu na fatalny stan techniczny obiektu. Dwór stanowi własność miasta, lokalne władze bezskutecznie starają się go sprzedać.
W 2008 roku władze samorządowe wystąpiły z wnioskiem o dofinansowanie odbudowy konstrukcji dachu wraz z częściową wymianą stropów. Co ciekawe Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozytywnie rozpatrzyło wniosek i przyznało dotację w wysokości 100 tyś zł. Niestety czas na realizację przewidzianych prac był bardzo krótki. Pierwszy przetarg zakończył się negatywnie, w drugim pojawiła się tylko jedna oferta. Sprawy proceduralne przeciągały się i przyznana dotacja przepadła. W 2009 roku gmina Strumień ponownie wystąpiła z wnioskiem o dofinansowanie robót, lecz tym razem Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wniosek odrzuciło.
Dwór w Strumieniu w marcu 2009 roku
Aktualizacja luty 2015 roku: Kolejne lata urzędniczych przepychanek z widocznym brakiem zaradności jednej strony i bezdusznością drugiej doprowadziły dwór w Strumieniu do stanu widocznego na zdjęciach z lutego 2013 roku. Zawalenie prawie całego dachu, zniszczenie stropów i zawilgocenie murów oznaczało praktycznie zagładę zabytku. Według informacji z Internetu tak zdewastowany obiekt w drugiej połowie 2013 roku gmina sprzedała osobie prywatnej. Zniszczenia dworu były tak duże, że w 2014 roku został praktycznie rozebrany. Jak widać na zdjęciach z lutego 2015 roku z budynku pozostały właściwie ściany parteru, wokół których wala się gruz pozostały z rozbiórki dachu i drugiej kondygnacji. Na miejscu brak tablicy informacyjnej budowy i informacji o stanie własnościowym obiektu. Teren wokół dworu ogrodzono siatką, miejscami już zniszczoną. Do wnętrz można dostać się bez problemu, biorąc jednak pod uwagę stan zachowania budynku, nie ma to raczej sensu. Porównując zamieszczone w Internecie zdjęcia z lipca 2014 roku i stan na miejscu w lutym 2015 roku można zauważyć, że prowadzony remont/rozbiórka zatrzymał się w połowie 2014 roku. Inwestor zabezpieczył chociaż koronę murów folią przed dalszym zawilgoceniem. Trudno ocenić jakie są jego plany. Jeśli jednak nawet dwór zostanie odbudowany to cząstka oryginalnych murów będzie w nim niewielka.
Pozostałości dworu w Strumieniu w lutym 2015 roku
Rezydencja
Dwór w Strumieniu jest murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony na piwnicach o sklepieniach kolebkowych z lunetami. Budynek posiadał dwie kondygnacje, nakryty był wysokim dachem mansardowym z wystawkami, pierwotnie pobitym gontem, w czasach Polski Ludowej zastąpionym papą. Fasada pięcioosiowa, z centralnie umiejscowionym wejściem, elewacje boczne dwuosiowe, w elewacji ogrodowej znajdował się niewielki balkon na piętrze. Z dawnych podziałów elewacji przetrwał tylko gzyms międzypiętrowy. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią na osi. Sień sklepiona żaglasto, w pozostałych pomieszczeniach sufity.
W pobliżu dworu zabudowania dawnego folwarku z około połowy XIX wieku: budynek mieszkalny, stajnia, czworak. Z dawnego parku przetrwały tylko pojedyncze drzewa wśród których wyróżnia się kilkusetletni wiąz.
Zabytki w Strumieniu
Do rejestru zabytków w Strumieniu wpisano m.in.: układ urbanistyczny, koniec XV-XIX w. (nr rej.: R.387/53 z 14.03.1953r. oraz A-391/81 z 28.04.1981r.); kościół par. p.w. św. Barbary, 1790r. (nr rej.: 179/60 z 2.03.1960r. oraz A-354/78 z 17.08.1978r.); dawny zamek, XVII w. (nr rej.: 181/60 z 2.03.1960r.); ratusz, XVIII w. (nr rej.: 180/60 [R/425/54] z 2.03.1960r. oraz A-351/78 z 7.07.1978r.); dom, ul. Londzina 6, XIX w. (nr rej.: 1004/69 z 18.02.1969r.); dom, ul. Londzina 13, XIX w. (nr rej.: 1005/69 z 18.02.1969r.); dawną karczmę, ul. Londzina 129, XVIII/XIX w. (nr rej.: 1010/69 z 18.02.1969r.); dom, Rynek 18, XVII-XX w. (nr rej.: A-410/86 z 24.03.1986r.); dom, Rynek 90, XVII w. (nr rej.: 183/60 [R/424/54] z 2.03.1960r.); dom, Rynek 91, XVII w. (nr rej.: 182/60 [R/423/54] z 2.03.1960r.); dom, Rynek 92, XVII w. (nr rej.: 184/60 [R/422/54] z 2.03.1960r.); dom, Rynek 93, XVII w. (nr rej.: 185/60 [R/421/54] z 2.03.1960r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazdu komunikacją publiczną nie polecam, ponieważ chociaż jest możliwy, to bardzo trudny i czasochłonny. Do Strumienia kursuje sporo autobusów z Bielska – Białej oraz Chybia, do obydwu miejscowości można dojechać pociągiem z Katowic, w przypadku Chybia z przesiadką w Czechowicach-Dziedzicach. Wybierającym się w podróż samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Nieborowic, następnie DK 924 do Żor, skąd DK 81 w kierunku Skoczowa. Z tej ostatniej drogi należy skręcić w lewo za wioską Zbytków. W jedną stronę około 50 km. Dokładna lokalizacja zabytku: Strumień, ul. Ks. Londzina 56. Przebywając w Strumieniu warto również zwiedzić kościół parafialny p.w. św. Barbary oraz rynek z ratuszem pochodzącym z XVII wieku i dziewiętnastowiecznymi kamienicami.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2009r., aktualizacja tekstu i zdjęć luty 2015r.