Powiat lubliniecki, gmina Koszęcin
(nazwa niemiecka: Koschentin, Kreis Lublinitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o Koszęcinie pojawia się w źródłach z 1277 r. W średniowieczu miejscowość należała do Piastów opolskich i w trudnych do ustalenia okolicznościach została własnością rycerską. W połowie XVI w. dobra znajdowały się w rękach rycerza Georga von Brandenburg. Kolejnymi właścicielami majątku były rodziny Kochcickich i od połowy XVII w. von Rauthen. W XIX w. losy miejscowości związały się ze znaną rodziną książąt Hohenlohe. Pierwszym przedstawicielem tej rodziny który przybył na Śląsk był pruski generał Fryderyk Ludwik von Hohenlohe-Ingelfingen (1746-1818), syn księcia Henryka Augusta (1715-1796). Pochodził on z Domu Ingelfingen książęcej linii Neuenstein rodu Hohenlohe, znanego od XIII w. Generał Fryderyk Ludwik ożenił się z Marią Anną von Hoym, która wniosła mu w wianie rozległe dobra: Sławięcice, Bytków, Szumirad. Z majątków tych utworzono fideikomis. W 1819 r. syn wspomnianej pary, książę Fryderyk August Karol (ur. 1784 r.) nabył Koszęcin. Rodzina Hohenlohe-Ingelfingen wybrała tę miejscowość jako centrum zarządzania śląskiego majoratu. W związku z tym w latach 1828-30 wybudowano w miejscowości rozległą rezydencję. Pałac wzniesiono na zrębach wcześniejszego budynku, którego początki sięgały XVI w. Budynek wraz z majątkiem pozostał w rękach rodziny książęcej do końca drugiej wojny światowej. Ostatnim przedstawicielem rodu mieszkającym w Koszęcinie był Karol Gotfryd. W 1945 r. musiał on opuścić swoje posiadłości uciekając przed Armią Czerwoną. Po drugiej wojnie światowej w niezniszczonym pałacu funkcjonował oddział szpitala psychiatrycznego. W 1953 r. w rezydencji urządzono siedzibę Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”. Dawna rezydencja pełni tę funkcję do dnia dzisiejszego. W 2001 r. dyrektor Zespołu Adam Pastuch stworzył Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej. Działalność Centrum rozwinęła się w kolejnych latach po wsparciu Funduszami z Unii Europejskiej. Rozbudowano bazę hotelową, udostępniono część pałacu turystom, rozpoczęto organizować liczne szkolenia, warsztaty, seminaria. Jednocześnie prowadzone są remonty kolejnych pomieszczeń pałacowych. W 2008 r. odrestaurowano między innymi w zachodnim skrzydle pałacu Sale: Balową, Kominkową i Zieloną. Zakończenie rewitalizacji całego zespołu parkowo – pałacowego przewidywane jest w 2013 r. Osobom zainteresowanym zwiedzeniem obiektu polecam oficjalną stronę Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny:
Neoklasycystyczny pałac w Koszęcinie wzniesiono w latach 1828-30. Budynek wielokrotnie przebudowywany, wzniesiony na nieregularnym rzucie, składa się z trzech skrzydeł rozłożonych wokół dziedzińca otwartego od południa. Pałac murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, dwu- i trzykondygnacjowy, nakryty dachami czterospadowymi i siodłowymi. Skrzydło główne (zachodnie) o 23-osiowej fasadzie z centralnie umieszczonym pięcioosiowym ryzalitem z pilastrami dźwigającymi belkowanie, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem, poprzedzonym tarasem. Skrzydło składa się z dwóch części, południowa węższa, jednotraktowa, z korytarzem od strony dziedzińca, północna dwutraktowa z korytarzem miedzy traktami. Skrzydło północne wąskie, jednotraktowe, pełniące funkcję łącznika, skrzydło południowe szersze dwutraktowe, na ich skrzyżowaniu neogotycka kaplica zbudowana na planie prostokąta, z czworoboczną wieżą od południa. Elewacje budynku skromnie ozdobione, ożywione boniowaniem parteru, wydatnymi gzymsami, pilastrami w ryzalicie fasady oraz prostokątnymi obramieniami części otworów okiennych. W niektórych pomieszczeniach zachowane sklepienia: kolebkowe z lunetami, kolebkowe, żaglaste. W przebudowanych wnętrzach przetrwały fragmenty klasycystycznej dekoracji sztukatorskiej i zabytkowe kominki. Do pałacu od południa przylega rozległy park krajobrazowy z cennymi okazami starodrzewu. Na terenie parku rosną 24 gatunki drzew i 30 gatunków krzewów. Wśród nich wyróżniają się pomniki przyrody: trzy dęby szypułkowe, dwa klony zwyczajne, dwie choiny kanadyjskie, dwa jesiony wyniosłe, dwa klony jawory, dwie lipy drobnolistne, dwa buki zwyczajne, dąb błotny, sosna wejmutka, platan klonolistny. Na północ od pałacu znajduje się budynek dawnego zarządcy dóbr, wykorzystywany obecnie jako siedziba Nadleśnictwa.
Aktualizacja zdjęć maj 2012r.
Podczas wizyty w Koszęcinie warto zobaczyć również: drewniany kościół filialny p.w. Trójcy Świętej. Wzniesiony w 1724 r. w konstrukcji zrębowej, jednonawowy, z wieżą od zachodu w konstrukcji słupowej. Wewnątrz wyposażenie i wystrój z XVIII-XIX w. Neogotycki kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Zbudowany w latach 1907-08 z cegły i kamienia, w układzie bazylikowym, trzynawowym. Wewnątrz zachowane neogotyckie wyposażenie. W Koszęcinie znajduje się także pochodzący z XIX w. dworzec kolejowy na trasie Tarnowskie Góry – Kluczbork. Budynek odnowiony, z zatarciem cech stylowych.
Do rejestru zabytków sztuki wpisano: kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa (nr rej.: A/577 z 04.06.1998 r.), kościół filialny p.w. Trójcy Świętej (nr rej.: 391/60 z 02.11.1960 r.), zespół pałacowy (nr rej.: A-81/78 z 10.01.1997 r.) oraz osobno: pałac z kaplicą (nr rej.: 392/60 z 12.03.1960 r.), oficynę (nr rej.: 393/60 z 12.03.1960 r.) i park (nr rej.: R/168 z 29.04.1949 r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Koszęcina można bez problemów dotrzeć komunikacją publiczną. W miejscowości znajduje się dworzec kolejowy na którym zatrzymują się pociągi jadące z Katowic i Tarnowskich Gór do Kluczborka. Dodatkowo do Koszęcina kursują autobusy PKS z Tarnowskich Gór i Lublińca. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do tarnowskich Gór, następnie do Tworogu DK 11 w stronę Poznania i dalej DK 907 prowadzącą prosto do Koszęcina. Odległość: w jedną stronę nieco ponad 50 km. Na miejscu samochód można zaparkować w pobliżu pałacu.
Damian Dąbrowski
Maj 2010 r.
Aktualizacja zdjęć maj 2012r.
