Powiat raciborski, gmina Krzyżanowice
(nazwa niemiecka: Annaberg, Kreis Ratibor)
Rys historyczny i stan obecny:
Majątek w Chałupkach od 1623 do 1803 roku należał do przedstawicieli rodu Henckel von Donnersmarck. Barokowy pałac zbudowany został w 1682 r., zapewne z wykorzystaniem murów zamku wzniesionego w XVI w., w miejscu poprzedniego drewnianego grodu. Pałac był wielokrotnie przebudowywany w następnych stuleciach, m.in. na przełomie XVIII i XIX w. Od 1846 do 1938 roku majątek posiadała rodzina Rothschild. Źródło z 1937 roku wzmiankowało jako właściciela dóbr rycerskich i pałacu (Schloss Pruessischen Oderberg) dr Alfonsa barona von Rothschild z Wiednia. Majątek liczył w tym czasie 240ha, w tym 180ha pól uprawnych, 10ha łąk, 3ha pastwisk, 36ha łoziny, 4ha parku, 7ha ogrodów, dróg i podwórzy gospodarczych. Po drugiej wojnie światowej posiadłość przejęło państwo polskie. W latach 1978-82 pałac był remontowany. Rezydencja należy do gminy Krzyżanowice, która od kilkunastu lat oddaje ją w dzierżawę. Obecnie w zabytku mieści się w hotel.
Obiekt murowany z cegły, otynkowany, piętrowy na wysoko sklepionych piwnicach, na rzucie prostokąta, z cylindryczną wieżą w narożniku pn.-wsch. oraz bocznym ryzalitem po wsch. i późniejszą przybudówką, z tarasem na wysokości piętra, po zach. stronie elewacji ogrodowej.
Fasada, elewacja pn., w przyziemiu 9-cio, na piętrze dziesięcioosiowa, artykułowana uproszczonymi pilastrami, ponad częścią środkową trójkątny przyczółek z okulusem. Na osi portal zamknięty koszowo, w obramowaniu profilowanym z kluczem, ujęty pilastrami dźwigającymi gzyms z dwiema kamiennymi kulami, ponad nim płyta żeliwna z herbem Rothschildów z 2 poł. XIX w. Pałac można zobaczyć przede wszystkim z zewnątrz, ponieważ otacza go ogólnodostępny park krajobrazowy. Możliwe jest również zwiedzenie części wnętrz mieszczących się na pierwszej kondygnacji.
Zabytki w Chałupkach
Do rejestru zabytków w Chałupkach wpisano rezydencję, w decyzji określono ją jako zamek (nr rej.: A/342/58 z 12.05.1958 r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
W Chałupkach znajduje się węzłowa stacja kolejowa, jednak pociągi z Raciborza, Katowic i Rybnika pojawiają się na niej coraz rzadziej. Do Chałupek można dojechać również PKS-em z Raciborza lub Wodzisławia Śląskiego.
Wybierającym się w podróż samochodem proponuję jazdę z Gliwic DK 78, cały czas prosto w kierunku granicy państwa, po drodze mijamy Rybnik i Wodzisław Śląski. W jedną stronę około 55 km.
Obok hotelu znajduje się parking. Samochód można również bez problemu zostawić przed jednym z kilku sklepów w centrum miejscowości lub przy stacji kolejowej.
Po drodze warto zobaczyć dawny zamek w Rybniku, trzy pałace w Wodzisławiu Śląskim oraz dwa pałace w Gorzycach. W okolicy Chałupek interesujący pałac w Krzyżanowicach i ruiny zamku w Tworkowie.
Do końca 2007 r. w Chałupkach znajdowało się przejście graniczne do Republiki Czeskiej, obecnie granicę można przekraczać w dowolnym miejscu.
Damian Dąbrowski,
listopad 2008 r.
