Powiat raciborski, gmina Pietrowice Wielkie
(nazwa niemiecka: Ratsch, Kreis Ratibor)
Rys historyczny i stan obecny:
W 1830 roku właścicielem majątku był Anton Erzherzog von Oesterreich. W miejscowości znajdował się dwór i 26 domów. Gródczanki liczyły 182 mieszkańców, wszyscy byli wyznania katolickiego. W 1845 roku posiadłość była własnością Erzherzoga Victora Josepha Maximiliana von Este. W Gródczankach wzmiankowano dwór, 28 domów, folwark, młyn wodny. Liczba mieszkańców wzrosła do 214, w dalszym ciągu wszyscy byli katolikami. Na folwarku hodowano m.in. 1500 sztuk owiec merynosów. Erzherzog Victor Joseph Maximilian von Este wymieniany był jako właściciel posiadłości do 1861 roku. W 1866 roku dobra należały już do pruskiego skarbu państwa. Sytuacja własnościowa nie zmieniła się do 1945 roku. Władze niemieckie przeważnie oddawały posiadłość w dzierżawę. W 1872 roku dzierżawcą był kapitan Braune. Księgi adresowe z lat 1912-1937 jako dzierżawcę wymieniają Ernsta Dubke. W 1937 roku dobra rycerskie Gródczanki wraz z folwarkiem Neuhof liczyły 330,6ha, w tym 287,8ha pól uprawnych, 29,4ha łąk, 0,3ha lasu i stawów, 1,9ha ogrodu, 9,5ha piaskowni, żwirowni, grobli, dróg i podwórzy gospodarczych. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie.
Dwór barokowo-klasycystyczny, wzniesiony około 1800 r., przebudowany w 1963 r. Na planie prostokąta, piętrowy, murowany z cegły, otynkowany. Elewacja frontowa pięcioosiowa. Na osi fasady niewielka przybudówka, pokryta dekoracją stiukową. Dach mansardowy z powiekami, pokryty łupkiem. Obiekt zamieszkany, w dobrym stanie technicznym, można zwiedzać z zewnątrz.
Zespół dworski zbudowany na niewielkim wzniesieniu, przed dworem brama z dwiema oficynami, w pobliżu pozostałość zdewastowanego parku.
Zabytki w Gródczankach
Do rejestru zabytków w Gródczankach wpisano dwór, XVIII/XIX w. (nr rej.: 1042/65 z 24.06.1965r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
W Raciborzu jest najbliższy dworzec kolejowy, ma on połączenie m.in. z Katowicami, Rybnikiem i Kędzierzynem-Koźlem. Następnie z Raciborza do Gródczanek można dojechać PKS-em, jednak nie jest to łatwe, w ciągu dnia tylko trzy kursy !!! Dużo łatwiej dostać się do sąsiednich Pietrowic Wielkich, dziennie kilkanaście kursów z Raciborza. Następnie trzeba przejść około 2 km na piechotę. Spacer może być bardzo przyjemny, droga przy której się idzie nie jest ruchliwa, a spotkamy przy niej źródełko z czystą i smaczną wodą oraz piękny drewniany kościół odpustowy. Dla niezmotoryzowanych polecam połączenie wycieczki rowerowej z przejazdem pociągiem. Przewóz roweru w pociągu jest tani i przeważnie bezproblemowy :)
Najlepszym rozwiązaniem jest podróż samochodem. Z Gliwic kierujemy się na Racibórz DK 408, od Sośnicowic DK 919, Racibórz opuszczamy DK 416 w kierunku Kietrza, w Pietrowicach Wielkich skręcamy w lewo w lokalną drogę do Gródczanek. Z Gliwic odległość około 60 km w jedną stronę. Przed dworem można zostawić samochód.
W okolicy warto zobaczyć wspomniany wyżej drewniany kościół w Pietrowicach Wielkich, pałac w Krowiarkach, dwór w Tłustomostach oraz zabytki miasta Kietrz.
Damian Dąbrowski,
listopad 2008 r.
