Powiat tarnogórski, dzielnica miasta Kalety
(nazwa niemiecka: Zielona, Kreis Lublinitz)
Rys historyczny i stan obecny:
W połowie XIX w. hrabia Guido Henckel von Donnersmack (1830-1916) nabył około 2500 ha lasów wokół Zielonej. Donnesmarckowie w Zielonej najpierw wybudowano siedzibę nadleśnictwa dla tych obszarów, a nieco później w latach 1860-61 ufundowali pałac myśliwski, który otoczyli parkiem. W pałacu Donnesmarckowie przebywali raczej tylko w sezonie łowieckim, większość czasu budynek pełnił funkcje mieszkalne dla rodzin ich urzędników. Po drugiej wojnie światowej posiadłość upaństwowiono i ulokowano w niej bazę Ośrodka Transportu Leśnego. W pałacu urządzono biura, ale także warsztaty. Budynek przez kilkadziesiąt lat niewłaściwie zagospodarowany został w znacznym stopniu wyeksploatowany. W 1991 r. baza została zlikwidowana, nie poprawiło to jednak losu pałacu. Właściciel Nadleśnictwo Koszęcin nie posiadało środków potrzebnych na jego remont i opuszczony obiekt powoli zmieniał się w ruinę. Od 2006 r. pałac należy do firmy ELGRA Sp.zo.o., zabytek niezagospodarowany, w dalszym ciągu niszczeje. Teren wokół ogrodzony, obowiązuje zakaz wejścia. Budynek można bez problemu zobaczyć z większej odległości, zza płotu.
Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym wykonanym z papy. Fasada siedmioosiowa, z centralnym trzykondygnacjowym, trzyosiowym ryzalitem pozornym poprzedzonym gankiem filarowym podtrzymującym balkon. W elewacji tylnej wydatny ryzalit, prawdopodobnie przebudowany w drugiej połowie XX w. Elewacje budynku uproszczone, jedynie część otworów okiennych zachowała proste nadokienniki oraz płyciny. Przetrwały także wydatne gzymsy: międzykondygnacjowy i wieńczący.
Pałac w Kaletach Zielonej został wpisany do rejestru zabytków sztuki 13.02.1991 r., pod nr rej.: 475/91.
Informacje praktyczne i dojazd:
W centrum Kalet znajduje się dworzec kolejowy na trasie Tarnowskie Góry – Lubliniec. W dni robocze na linii tej kursuje kilka pociągów, w dni wolne jest jeszcze gorzej. Niestety dzielnica Zielona jest oddalona od centrum miasta o kilka kilometrów i nie dojeżdżają do niej autobusy. Być może dojazd poprawi wprowadzenie komunikacji minibusowej między Kaletami a Tarnowskimi Górami. Podróżującym własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, a następnie DK 908 w stronę Koszęcina. Z drogi tej w Kaletach należy skręcić w prawo w ul. 30-lecia. Odległość: w jedną stronę niecałe 40 km. Samochód można zostawić przed zamkniętą bramą prowadzącą na teren wokół myśliwskiego pałacu.
Damian Dąbrowski,
Październik 2010 r.
