Powiat wodzisławski, dzielnica miasta Pszów
(nazwa niemiecka: Krzischkowitz, Kreis Rybnik)
Właściciele majątku: niewielka ilość informacji o historii Krzyżkowic uniemożliwia przedstawienie dziejów miejscowości. Dwór w Krzyżkowicach powstał zapewne w pierwszej połowie XIX w., nie wiemy kto był jego fundatorem. W 1905 r. majątek w Krzyżkowicach o powierzchni 471 ha należał do Banku Ziemskiego (Polnische Parzellierungsbank). W 1921 r. właścicielem dóbr, liczących 297, 2 ha była spółka Gwarectwo Węglowe Charlotte z Czernicy (Steinkohlen Gewerkschaft Charlotte), utworzona w 1898 r. W 1930 r. miała miejsce fuzja pomiędzy Rybnickim Gwarectwem Węglowym (Rybniker Steinkohlen Gewerkschaft), założonym w 1903 r. przez Fryderyka von Friedleandera, a przedsiębiorstwem z Czernicy. W tym czasie właścicielką Rybnickiego Gwarectwa była córka Fryderyka, Anna Maria von Goldschmidt – Rotschild (ur. 1892 r.). Według książki adresowej z 1937 r. dobra rycerskie Krzyżkowice należały w tym czasie do Rybniker Steinkohlen Gewerkschaft. Majątek liczący 300 ha wynajmował Josef Gawlik, być może, że mieszkał w dworze w Krzyżkowicach. Po drugiej wojnie światowej dobra zostały upaństwowione i przekazane Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Obecnie dwór i zabudowania gospodarcze są prawdopodobnie własnością prywatną. Dwór jest zamieszkały, można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Budynek w dobrym stanie technicznym, w znacznym stopniu przekształcony, zapewne w drugiej połowie XX w.
Dwór
Budynek pochodzący z XIX w., pozbawiony cech stylowych, murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, nakryty dachem dwuspadowym, z zagospodarowanym poddaszem. Fasada pięcioosiowa, z centralnym trzyosiowym, piętrowym pozornym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. Na osi budynku główne wejście, poprzedzone przebudowywanym gankiem filarowym. Elewacje budynku przekształcone, o zmienionym układzie otworów okiennych, pozbawione ozdobnych detali.
Zabytki w Krzyżkowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Krzyżkowicach. W rejestrze znajduje się kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP w pobliskim Pszowie, który warto zobaczyć podczas wizyty w Krzyżkowicach.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Krzyżkowic zapewniają autobusy MZK Jastrzębie – Zdrój. W Krzyżkowicach zatrzymują się autobusy linii nr 201, 202, 206 (z Wodzisławia Śląskiego) i 209 (z dworca autobusowego w Pszowie). Najlepiej wybrać dojazd przez Wodzisław Śląski, do którego można dotrzeć między innymi pociągami z Katowic i Rybnika. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Rybnika, a następnie DK 935 do Rzuchowa. Z Rzuchowa należy wyjechać DK 933 w kierunku Pszowa, następnie w Krzyżkowicach, należy z tej trasy skręcić w lewo w ulicę Dworską. Odległość: w jedną stronę około 40 km. Na miejscu nie ma dobrego parkingu, samochód trzeba zostawić na poboczu ulicy Dworskiej.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2010 r.
