Powiat zawierciański, gmina Włodowice
Rys historyczny i stan obecny:
Informacja o Włodowicach po raz pierwszy pojawiła się w dokumencie z 1220 r. W tym czasie miejscowość dzieliła się na dwie części, jedna z nich należała do klasztoru Kanoników Regularnych w Mstowie, druga pozostawała własnością książęcą. W 1327 r. król Władysław Łokietek zawarł z klasztorem umowę o wymianie dóbr i odtąd Włodowice w całości należały do majątków królewskich. Prawdopodobnie około połowy XIV w. osada otrzymała prawa miejskie. W 1386 r. miasto przeszło na własność Włodka II, herbu Sulima z Charbinowic. W 1470 r. majątek w Włodowicach nabyli mieszczanie krakowscy Imbram i Piotr Salomonowicz. Niedługo później odkupił go od nich Jan Feliks Rzeszowski, który w 1492 r. z Janem z Pilicy, herbu Leliwa wymienił Włodowice na Zawiercie. W 1523 r. dobra włodowickie wykupił od rodziny Pileckich Jan Boner. W drugiej połowie XVI w. Zofia, wnuczka Jana Bonera, wniosła majątek w wianie Janowi Firlejowi. Za rządów Firlejów w miejscowości zapewne wzniesiono drewniany dwór, wzmiankowany w 1665 r. W 1669 r. Włodowice przejął od Firlejów Stanisław Warszycki, herbu Abdank, kasztelan krakowski. Według części badaczy był on fundatorem istniejącego do dziś barokowego pałacu. Część historyków wiąże natomiast powstanie pałacu z rodziną Męcińskich herbu Poraj, która na początku XVIII w. odziedziczyła majątek po Warszyckich. W posiadaniu Męcińskich Włodowice pozostały do 1831 r. kiedy to przeszły w ręce Poleskich herbu Poraj. Najbardziej znanym przedstawicielem tej rodziny był Michał Poleski (zm. 1917 r.), uczestnik powstania styczniowego, który z pałacu w Włodowicach stworzył lokalne centrum kultury. W swej rezydencji urządził między innymi bibliotekę licząca przeszło 10 tysięcy tomów, zbierał również kolekcje minerałów i okazy paleologiczne. Wraz z jego śmiercią nastąpił kres świetności pałacu. W latach dwudziestych i trzydziestych XX w. rezydencję kilkakrotnie niszczyły pożary. Do ostatecznej ruiny budynek doprowadził kolejny pożar w 1956 r. Odtąd pomimo wpisania pałacu do rejestru zabytków nie prowadzono przy nim żadnych prac remontowych cz zabezpieczających. Obiekt nie jest zabezpieczony przed wejściem, ale ze względu na zagrożenie wypadkiem, najlepiej oglądać go tylko z zewnątrz.
Pałac
Barokowy pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty był dachem mansardowym, zniszczonym w wyniku pożaru. Fasada (elewacja północno-wschodnia) jedenastoosiowa, z centralnym trzyosiowym ryzalitem mieszczącym główne wejście do budynku, nad którym znajdował się balkon. Ryzalit był zwieńczony nowszym schodkowym szczytem. Elewacja ogrodowa powtarza układ fasady. Elewacje ozdabiały okna w obramowaniach (w przyziemiu prostokątnych, na piętrze uszatych), wydatny gzyms przepaskowy między kondygnacjami i pilastry tworzące podziały ramowe w ryzalitach. Układ wnętrz dwutraktowy z sienią na osi budynku. W piwnicach zachowane sklepienia kolebkowe z lunetami. Pomieszczenia parteru nakryte były sklepieniami kolebkowymi i żaglastymi, na piętrze zastosowano sufity z fasetami. Jeszcze w latach sześćdziesiątych XX w. fragmentarycznie zachowana była oryginalna stolarka oraz kamienne posadzki i parkiety.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Włodowic zapewniają często kursujące autobusy PKS z Zawiercia. Do samego Zawiercia można bez problemu dotrzeć pociągiem relacji Gliwice – Częstochowa, a samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78. W mieście należy skręcić w lewo w ul. Rolniczą (DK 791), a następnie w prawo w ul. 11-listopada i ponownie w lewo w ul. Oświatową. Dalej lokalna droga prowadzi prosto do Włodowic. Odległość: w jedną stronę około 75km. Samochód można zaparkować tuż obok ruin pałacu.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2011
