Powiat średzki, gmina Miękinia
(nazwa niemiecka Belkau, w latach 1937-1945 Weissenfeld, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Białkowie
Do rejestru zabytków w Białkowie zostały wpisane: dwór (nr rej.: A/3752/415/W z 29.06.1978r.) oraz park dworski (nr rej.: A/3753/432/W z 7.03.1979r.)
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowego: dom zarządcy (nr 38), stróżówkę (obecnie dom mieszkalny), oficynę mieszkalną, trzy obory, stodołę (nr 35), budynek wagi.
Miejscowość wzmiankowano w 1293r. jako Belcow. Właścicielami Białkowa były rody von Kushburg, von Belcow, Schmolz, von Ende, von Helmrich. Od 1786 roku majątek należał do rodziny von Walther. W 1795 roku w Białkowie wzmiankowano pałac i folwark. W 1845 roku dobra posiadał Eduard von Walther. W 1872 roku właścicielką włości była baronowa von Zedlitz-Neukirch z domu von Walther. Przed 1886 rokiem majątek odziedziczyła baronówna Theresia von Zedlitz-Neukirch. W kolejnych latach wyszła ona za mąż za Wernera von Schele i w księdze adresowej z 1894 roku została wymieniona już jako Theresia von Schele z domu von Zedlitz. Jej majątek liczył 557ha, w tym 404,5ha pól uprawnych, 60,5ha łąk, 90ha lasów, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W rękach rodu von Schele dobra pozostały przynajmniej do 1902 roku. Następnie nabył je Gustav Geisler fabrykant ze Świebodzic, wzmiankowany w Białkowie w latach 1909-1917. W 1926 roku posiadłość znajdowała się w rękach kapitana Kurta Freytaga, także właściciela fabryki. Kurt Freytag pozostał właścicielem majątku przynajmniej do 1937 roku. W przededniu drugiej wojny światowej jego dobra miały powierzchnię 550ha, w tym 345ha pól uprawnych, 44ha łąk, 40ha pastwisk, 1ha łoziny, 90ha lasów, 2ha wód, 6ha parku i ogrodu, 20ha grobli, dróg, 2ha podwórzy gospodarczych oraz innych użytków.
Późnobarokowy pałac został wzniesiony około 1765 roku. Siedzibę rozbudowano w 1860 roku. Po 1945 roku folwark z rezydencją należały do Inspektoratu Rolnego w Środzie Śląskiej. W latach 1972-1991 użytkownikiem zabudowań był PGR Gosławice ZR w Miękini. W 1972 roku został przełożony dach. W latach 1978-1979 przeprowadzono remont wnętrz bez uzgodnienia z konserwatorem zabytków. W pałacu urządzono biura i mieszkania pracowników przedsiębiorstwa. Kolejnym właścicielem obiektu była Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Na początku XXI wieku zabytek został sprzedany prywatnemu inwestorowi. Przed 2008 rokiem przeprowadził on generalny remont pałacu.
Rezydencja w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/4227509,foto.html?idEntity=546377 (dostęp: 17.05.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/961861,foto.html?idEntity=546377 (dostęp: 17.05.2022r.)
Pałac założony na planie prostokąta, z dwoma krótszymi skrzydłami w fasadzie, od wschodu połączony łącznikiem z oficyną. Budynek podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachami cztero- i trzyspadowymi z lukarnami. Elewacje ozdobione boniowaniem oraz gzymsami między kondygnacjami i gzymsem wieńczącym. Okna w prostych opaskach tynkowych. Główne wejście poprzedzone portykiem czterokolumnowym balkonowym. W elewacji ogrodowej portyk czterofilarowy zwieńczony także balkonem. W części elewacji zmieniony układ otworów okiennych. Zachowana tablica inskrypcyjna z herbami i datą 1860r. Układ wnętrz dwutraktowy z centralną sienią w przedłużeniu której salon. We wnętrzach dwie klatki schodowe. W przyziemiu część pomieszczeń sklepiona kolebkowo. Większość Sal posiada płaskie stropy, niektóre z dekoracją fasetową. Do pałacu przylega park z połowy XIX wieku. W parku okazy starodrzewu oraz pozostałości małej architektury: cokoły, granitowe obramowanie klombu. Na północ od pałacu znajdują się zabudowania gospodarcze dawnego folwarku.
Białków położony jest około 18 kilometrów na północny-wschód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego dojazd DK94 w kierunku Wrocławia do miejscowości Błonie i dalej lokalną drogą w stronę Brzegu Dolnego. Białków znajduje się na wschód od tej ostatniej trasy. Zespół pałacowo-parkowy w Białkowie położony jest na wschodnim krańcu miejscowości.
Dokładna lokalizacja rezydencji:
51.2151937386695, 16.76681447239906
Damian Dąbrowski,
Maj 2022r.
