Powiat lubiński, gmina Rudna
(nazwa niemiecka Brödelwitz, Kreis Steinau, od 1932 r. Kreis Wohlau)
Zabytki w Brodowicach
Do rejestru zabytków w Brodowicach zostały wpisane: dwór (nr rej.: A/2773/735/L z 30.07.1986 r.) oraz park (nr rej.: A/2772/629/L z 11.05.1982 r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono zespół pałacowy, m.in. spichlerz.
Miejscowość wzmiankowano w XV wieku. Należała wtedy do rodu von Stosch. W 1571 roku David von Stosch sprzedał Brodowice Melchiorowi von Haugwitz. W rękach rodu von Haugwitz dobra pozostały do 1668 roku. Wtedy to majątek nabył Hans Wilhelm von Falkenheim. Jego potomkowie zarządzali posiadłością do 1720 roku. Kolejnymi właścicielami Brodowic byli: Agnes von der Heide z domu Bleker, a w latach 1727-1742 von Kottwitz. W latach 1760-1767 miejscowość aż pięciokrotnie przechodziła z rąk do rąk. Od 1767 do co najmniej 1787 roku należała do Hansa Ernsta Maximiliana von Kreckwitz z domu Talbendorf. W opisie Brodowic z 1787 roku wymieniono pańską siedzibę, folwark, 5 gospodarstw kmieci, 21 zagrodników, dwa młyny wodne oraz trzy inne zabudowania. Wieś liczyła 211 mieszkańców. W 1830 roku majątek znajdował się w posiadaniu spadkobierców kapitana von Diebitsch. W wiosce wzmiankowano 29 domów, pałac, folwark, 188 mieszkańców, w tym 6 katolików, gorzelnię oraz wiatrak. Rok później za 30 000 talarów reńskich od rodziny von Diebitsch dobra nabył rotmistrz Thilo Friedrich von Biela (ur. 1815 r., zm. 1893 r. w Brodowicach). W opisie Brodowic z 1845 roku wymieniono 30 domów, folwark, pałac, 197 mieszkańców, w tym 6 katolików, wiatrak, cegielnię. Thilo Friedrich von Biela jako właściciel majątku był wzmiankowany w księgach adresowych z lat 1856-1872. Około 1876 roku włości nabył porucznik w stanie spoczynku August Kahle. Następnie przed 1886 rokiem dobra przeszły na własność porucznika w stanie spoczynku Georga Quoosa. Pozostał ich posiadaczem przynajmniej do 1898 roku. Przed 1902 rokiem dobra rycerskie Brodowice nabył Bruno Schön von Mutzenbecher. Pozostał ich właścicielem do około 1930 roku. W księdze adresowej z 1937 roku w Brodowicach wymieniono już Panią Clarę baronową von Mutzenbecher. W jej imieniu folwarkiem zarządzali generalny pełnomocnik dyrektor ziemski Stojan z Berlina oraz administrator Clemens Heiko Heye. Włości liczyły 379,04 ha, w tym 244,12 ha pól uprawnych, 20,5 ha łąk, 9,75 ha pastwisk, 81,65 ha lasu, 0,25 ha wody, 8,05 ha parku, 3,5 ha ogrodu, 11,22 ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Dwór w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/4594930,foto.html?idEntity=4866749 (dostęp: 30.10.2024 r.)
Siedziba pańska w Brodowicach była wzmiankowana już w 1787 roku. W latach 70. XIX wieku dwór został mocno przekształcony, bądź w miejscu starszej rezydencji zbudowano nowy budynek. Dwór wysoko podpiwniczony, zbudowany na planie prostokąta, parterowy, z centralnymi piętrowymi ryzalitami, nakryty był dachem dwuspadowym. Elewacje ozdabiały gzymsy i neorenesansowe obramienia otworów okiennych. Wnętrza w układzie dwutraktowym, z centralną sienią i korytarzem między traktami. Po 1945 roku majątek został przekazany w zarząd Państwowego Gospodarstwa Rolnego Brodowice. W dworze urządzono świetlicę oraz mieszkania dla pracowników. Brak bieżących remontów i zaniedbanie doprowadziły do dewastacji zabytku, który został opuszczony już w latach 70. XX wieku. Następnie zabudowania przeszły pod zarząd Lubińskiego Kombinatu Rolnego jako część Zakładu Rolnego w Chobieni. W 1990 roku dwór był nieużytkowany. Zadaszony lecz z ubytkami w dachu, z uszkodzoną więźbą oraz zawalonymi w wielu miejscach sklepieniami i stropami. Ściany wewnętrzne w wielu miejscach były uszkodzone, ściany zewnętrzne choć spękane, nie uległy zawaleniu. Obecnie z budynku pozostały mury obwodowe, częściowo również zawalone. Z całego założenia najlepiej przetrwał park krajobrazowy liczący ponad 3 ha powierzchni. Niestety okazy starodrzewu gubią się pomiędzy dominującymi samosiejkami. Gęsty podszyt utrudnia poruszanie się po założeniu. Zatarciu uległ pierwotny układ polan i ścieżek. Zaniedbane stawy są zarośnięte i zamulone. Całkowicie wyburzono zabudowania pofolwarczne znajdujące się na wschód od rezydencji.
Brodowice położone są około 25 kilometrów na północny-wschód od Lubina. Z miasta powiatowego dojazd DW 333 i DW 323 przez Rudną. Ta ostatnia trasa w okolicach Brodowic łączy się z DW 292 prowadzącą do Chobieni. Pozostałości zespołu pałacowo-parkowego zajmują znaczną część Brodowic i znajdują się na południe od ulicy Polkowickiej. Dokładna lokalizacja ruin dworu:
51.555642098733095, 16.352981628381773
Damian Dąbrowski,
Listopad 2024 r.
