Powiat będziński, dzielnica miasta Będzin
Rys historyczny i stan obecny:
Początki Gzichowa sięgają XIV wieku, ale wioska po raz pierwszy pojawia się w dokumentach dotyczących zakupu ziemi siewierskiej przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego w 1443 r. Niestety brak informacji o ewentualnych prywatnych właścicielach Gzichowa do czasu zakupu wsi w 1668 r. przez rodzinę Mieroszewskich herbu Ślepowron. Budowę pałacu w Gzichowie rozpoczął dopiero w 1702 r. Kazimierz Mieroszewski. Część autorów przypuszcza, że w Gzichowie wcześniej stał drewniany dwór, jednak nie jest on wzmiankowany w żadnych źródłach, a fakt że Mieroszewscy wcześniej występowali w dokumentach jako szlachcice z Małobądza, wskazuje, iż raczej w tej miejscowości posiadali rezydencje. Na przełomie XVIII i XIX wieku Ludwik Mieroszewski rozbudował pierwotny pałac o boczne skrzydła. W roku 1825 po śmierci Ludwiki Mieroszewskiej rezydencję w Gzichowie przejął jej mąż Wincenty hr. Siemieński. Siemieński rozwinął tutejszy majątek, a przy pałacu ufundował dwie boczne oficyny oraz przekształcił park w stylu angielskim. W 1863 r. Chrystian Gustaw von Kramsta wykupił od spadkobierców hrabiego zadłużone przez nich dobra gzichowskie. Z kolei w 1890 r. spadkobiercy von Kramsta odsprzedali pałac Sosnowieckiemu Towarzystwu Kopalń i Hut, które zarządzało nim do wybuchu II wojny światowej. Po wojnie zdewastowany jeszcze przez Niemców pałac przejęło państwo polskie, początkowo oddając go pod pieczę organizacji rolniczych. Nie wiadomo jak potoczyły by się losy zabytku, gdyby nie remont z okazji 600-lat Będzina i urządzenie w nim w 1958 r. Młodzieżowego Domu Kultury. Staraniem dyrekcji Muzeum w Będzinie i władz konserwatorskich w latach 70-tych XX wieku przeprowadzono kolejny, kompleksowy remont pałacu i otwarto w nim 1982 r. Muzeum Zagłębia. Placówka muzealna mieści się do dziś w murach dawnej rezydencji Mieroszewskich i jest bardzo dobrym gospodarzem obiektu. Pałac otacza niewielki park z okazami starodrzewia oraz kamiennymi rzeźbami Bachusa i Flory, prawdopodobnie wykonanymi przez Jerzego Leonarda Webera w 1718r. Wszystkich zainteresowanych pałacem w Gzichowie zapraszam na oficjalną stronę muzeum:
Dawna rezydencja Mieroszewskich w Gzichowie to późnobarokowy pałac z cechami klasycystycznymi, murowany z cegły, otynkowany. Budynek wzniesiony na rzucie prostokąta, z dwoma krótszymi skrzydłami alkierzowymi od pn. i pd., dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Fasada trzynastoosiowa, podzielona rustykowanymi pilastrami, z trzema płytkimi ryzalitami. Ryzalit centralny czteroosiowy, rozczłonkowany pilastrami dźwigającymi belkowanie, zwieńczony szczytem ujętym w spływy z esownicami, poprzedzony balkonem wspartym na czterech kolumnach. Dwa skrajne ryzality zwieńczone attykami ozdobionymi motywem pseudobalustrady z wazonami klasycystycznymi. Układ wnętrz w korpusie dwutraktowy, w skrzydłach alkierzowych jednotraktowy, kilka pomieszczeń przykrytych sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi, we wszystkich pokojach sufity z fasetą, niektóre ozdobione geometryczną dekoracją stiukową. W salonie na piętrze zachowała się klasycystyczna polichromia ze scenami z polowań oraz widokami kościoła parafialnego w Będzinie, zamku, pałacu oraz kościoła św. Doroty w Grodźcu. W dwóch innych salonach przetrwały polichromie przedstawiające wielkich wodzów antycznych i sceny rycerskich pojedynków oraz medaliony portretowe. Wystrój pałacowych wnętrz dopełniają ozdobne kominki, stylowe meble i kolekcja malarstwa portretowego i pejzażowego.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Będzina można dojechać z Gliwic pociągiem relacji Gliwice – Częstochowa, lub autobusami KZK GOP z przesiadką w Katowicach lub w Bytomiu. Z centrum Będzina do dzielnicy Gzichów można dotrzeć licznymi autobusami oraz tramwajami KZK GOP bądź też przejść się na piechotę, spacerowym krokiem jest to około 30 minut drogi. Wybierającym podróż samochodem proponuję dojazd z Gliwic do Katowic autostrada A4, następnie jazdę drogą S86 w kierunku Siewierza, zjazd do Będzina w prawo – ul. Czeladzka, z której trzeba następnie odbić w lewo w ul. Świerczewskiego. Dokładny adres Muzeum Zagłębia w Będzinie: ul. Świerczewskiego 15. W jedną stronę około 46 km Samochód można zostawić na parkingu przy osiedlu otaczającym zespół parkowo-pałacowy w Gzichowie.
Damian Dąbrowski
Sierpień 2009 r.
