Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Tscheschkowitz – od 1936 r. Eichenhag und Bienowitz – od 1936 r. Eichenhag, Kreis Guhrau)
Zabytki w Cieszkowicach
Do rejestru zabytków w Cieszkowicach nie został wpisany żaden obiekt. W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. park podworski oraz liczne domy mieszkalne.
Cieszkowice wzmiankowano w latach 1145/1150 jako Tczansowa, a przysiółek Bienowice dopiero w 1787 roku pod nazwą Bienowitz. Więcej informacji na temat Cieszkowic pojawia się na przełomie XIII i XIV wieku w „Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego”. W 1787 roku wieś składała się z dwóch części. Jedna wchodziła w skład królewskiej domeny, a właścicielem drugiej był porucznik Hoffmann. W Cieszkowicach wzmiankowano folwark, szkołę, wiatrak, dwa domy gminne oraz 135 mieszkańców. Jeszcze w 1845 roku w miejscowości znajdowały się dwa majątki: królewski i prywatny. Część prywatna znajdowała się w rękach Lichtensteina. W opisie Cieszkowic wymieniono 35 domów, folwark, 211 mieszkańców – w tym 3 katolików – ewangelicką szkołę, hodowlę merynosów, wiatrak, browar, gorzelnię oraz warsztaty trzech rzemieślników. W 1856 roku dobra należały do Heinzego, a w latach 1861-1886 do Augusta Zinnemanna. W 1886 roku ten niewielki majątek liczył ledwie 171 ha. Przed 1894 rokiem posiadłość nabył porucznik Max Mayer. Pozostał właścicielem włości do 1921 roku. Według kolejnych ksiąg adresowych dobra należały do jednej rodziny od 1859 roku. Prawdopodobnie Max Mayer wżenił się do rodu Augusta Zinnemanna. W 1909 roku majątek miał powierzchnię 177 ha. Wokół rezydencji istniało założenie, w skład którego wchodził park i ogrodu (2 ha) oraz jakiś staw ( wymieniono 0,5 ha wody). W 1926 roku dobra zostały rozparcelowane przez Śląską Spółkę Ziemską. W księgach adresowych z lat 1930-1937 w Cieszkowicach wymieniano tzw. wolne dobra należące do rolnika Romana Fiedlera. Liczyły one 90,5 ha, w tym 75 ha pól uprawnych, 5 ha łąk, 5 ha pastwisk, 0,25 ha wody, 4 ha lasu, 1 ha parku i ogrodu, 0,25 ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Pałac w Cieszkowicach na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/759765,foto.html?idEntity=504310 (dostęp: 8.02.2025 r.)
Pałac rodziny Zinnemann i Mayer widoczny jest na przedwojennych widokówkach. Była to niewielka piętrowa rezydencja, nakryta dachem czterospadowym. Elewacje pałacu ozdabiały gzymsy, nadokienniki oraz naczółek akcentujący główne wejście do budynku. Losy rezydencji po 1945 roku pozostają nieznane. Majątek w Cieszkowicach rozparcelowano jeszcze przed II wojną światową. W tej sytuacji w okresie Polski Ludowej nie było w miejscowości bazy, którą można było przeznaczyć dla Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Siedzibę rozebrano za pewne w pierwszych latach powojennych na materiał budowlany. Obecnie w miejscowości jednym z ciekawszych budynków jest dawna szkoła, którą przez pomyłkę można wziąć za przekształcony dwór, znajduje się ona bowiem na obrzeżach zaniedbanego parku, jedynej pozostałości po dawnym majątku w Cieszkowicach.
Przybliżona lokalizacja nieistniejącego pałacu:
51.59801996714898, 16.67808261659164
Miejsce po pałacu w Cieszkowicach, park oraz dawna szkoła
Bieniowice – dawniej wieś, obecnie integralna część Cieszkowic
Miejscowość wzmiankowano dopiero w 1787 roku, choć z treści dokumentu wynika, że istniała wcześniej. Właścicielką dóbr była m.in. Pani von Koschenbar. W 1787 roku majątek należał do porucznika von Festenberg-Pakisch. W wiosce znajdował się pański folwark i wiatrak. Wzmiankowano w niej 4 gospodarstwa zagrodników oraz w sumie 58 mieszkańców. W 1830 roku dobra były własnością rotmistrza von Rupperta. W Bieniowicach znajdował się folwark, 9 domów, wiatrak i cegielnia. W 1837 roku niewielki majątek za zaledwie 6000 talarów reńskich nabył vom Mützschefahl. Pozostał właścicielem przynajmniej do 1845 roku. Wtedy to w wiosce wzmiankowano 12 domów, folwark, 105 mieszkańców – w tym 3 katolików – wiatrak oraz cegielnię. Kolejnymi posiadaczami włości byli: w 1856 r. Noebel, w 1861 r. porucznik w stanie spoczynku Otto, w latach 1866-1876 kapitan Heinrich Carl Berendes, w 1886 r. porucznik w stanie spoczynku von Hartmann, w 1894 r. Eduard Scholz. W 1909 roku majątek należał do porucznika rezerwy Bruno Tominskiego. Funkcję administratora pełnił Carl Tominski. Włości liczyły 150,5 ha, w tym 4,5 ha parku i ogrodu, co potwierdza istnienie w tym miejscu rezydencji. W latach 1926-1947 w dobrach wzmiankowano starszego urzędnika Alberta Kiene. W 1937 roku włości miały powierzchnię 133 ha, w tym 100 ha pól uprawnych, 11 ha łąk, 16 ha lasu, 4 ha parku i ogrodu, 2 ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Po drugiej wojnie światowej majątek został rozparcelowany. Część zabudowań gospodarczych dawnego folwarku pozostaje użytkowana. Rezydencję rozebrano w nieznanych okolicznościach po 1945 roku. Z dworu pozostały fragmenty ścian. Park i ogród w północnej części założenia po latach zaniedbań zmieniły się w las z dominacją samosiewek oraz gęstym podszytem.
Przybliżona lokalizacja nieistniejącego dworu w Bieniowicach
51.59390392440736, 16.669084298338316
Miejsce po dworze w Bieniowicach, pozostałości dawnego folwarku
Cieszkowice położone są około 13 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd DW324 do Kłody Górowskiej i dalej drogami lokalnymi przez Ślubów oraz Bełcz Górny. Cieszkowice znajdują się przy drodze z Bełcza do Górki Wąsoskiej. Dawne Bieniowice położone są na zachód od tej drogi.
Damian Dąbrowski,
Luty 2025r.