Powiat kluczborski, gmina Wołczyn
(nazwa niemiecka Gross Deutschen, Kreis Kreuzburg)
Zabytki w Duczowie Wielkim
Do rejestru zabytków w Duczowie Wielkim wpisano jedynie oficynę dworską, z początku XIX wieku, nr rej.: 957/65 z 26.01.1965 roku. Niestety budynek nie istnieje. W gminnej ewidencji zabytków gminy Wołczyn ujęto: park dworski, zespół folwarczny, dom mieszkalno-inwentarski (nr 14) oraz budynek inwentarski z częścią mieszkalną (nr 15).
W 1783 roku w miejscowości znajdowały się dwa folwarki oraz 24 domostwa ze 128 mieszkańcami. Właścicielem dóbr rycerskich był von Kessel. W 1818 roku majątek nabyła rodzina von Wissel. W 1830 roku w Duczowie Wielkim wzmiankowano starostę von Wissel. Miejscowość liczyła 179 mieszkańców. Znajdował się w niej pałac, ewangelicka szkoła i wiatrak. Według źródła z 1845 roku dobra w Duczowie Wielkim należały do starosty, starszego ziemskiego, porucznika von Wissel. W opisie miejscowości wymieniono pałac, szkołę ewangelicką, młyn wodny, wiatrak, browar, gorzelnię oraz hodowlę 900 owiec merynosów. Liczba ludności Duczowa Wielkie wzrosła do 240 osób. Dokument z 1856 roku jako właścicieli dóbr w Duczowie Wielkim wymienia braci von Wissel. Z kolei w źródłach z lat 1857-1886 jako jedyny właściciel wymieniany był deputowany powiatowy i starszy ziemski Hans von Wissel. Pomiędzy 1886 a 1894 rokiem w formie spadku posiadłość przeszła w ręce majora Friedricha Wilhelma barona von Buddenbrock-Hettersdorff. W 1894 roku włości w Duczowie Wielkim liczyły 399ha, w tym 320ha pól uprawnych, 42ha łąk, 28ha lasów, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W księdze adresowej z 1912 roku jako właściciel majątku wymieniony został porucznik Hans baron von Buddenbrock-Hettersdorff. Dobra rycerskie Duczów Wielki miały w tym czasie powierzchnię 390ha: 310ha pól uprawnych, 42ha łąk, 25ha lasów, 10ha parku i ogrodu, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. We władaniu Hansa barona von Buddenbrock-Hettersdorff włości pozostały co najmniej do 1937 roku. W kolejnych latach powierzchnia dóbr i ich zagospodarowanie nie uległy zmianie. Na folwarku działała fabryka płatków ziemniaczanych. Gospodarstwo koncentrowało się na uprawie buraków cukrowych i lnu. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłość przejęło państwo polskie.
Pałac w Duczowie Wielkim został zniszczony w końcowej fazie działań wojennych, bądź rozebrany w czasach Polski Ludowej. Brak informacji na temat losów rezydencji po 1945 roku oraz brak zdjęć uniemożliwia opisanie budynku. Wiemy jedynie, że pałac nie był wzmiankowany w 1783 roku, a istniał już w 1830 roku. Być może ufundowała go rodzina von Wissel, do której od 1818 roku należał miejscowy majątek.
Dziś w Duczowie Wielkim z dawnej posiadłości pozostał 4ha park z okazami starodrzewu, będącymi pomnikami przyrody (dęby szypułkowe, lipy drobnolistne) i zabudowania gospodarcze oraz mieszkalne folwarku.
Duczów Wielki położony jest około 20 kilometrów na zachód od Kluczborka, przy drodze krajowej nr 42 łączącej Kluczbork z Namysłowem. Zabudowania pofolwarczne i park znajdują się w północnej części Duczowa Wielkiego.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2017r.
