Powiat średzki, gmina Udanin
(nazwa niemiecka Dromsdorf, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Neumarkt)
Zabytki w Drogomiłowice
Do rejestru zabytków w Drogomiłowicach zostały wpisane:
- kościół filialny p.w. św. Jerzego, XV w., XVIII w., nr rej.: A/1129/1657 z 7.05.1966r.
- zespół pałacowy, połowa XIX w.: pałac, nr rej.: A/1274/740/L z 30.07.1986r. i park, nr rej.: A/1271/646/L z 21.12.1983r.
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. pozostałe zabudowania zespołu pałacowego: stajnię, stodołę, oborę, stodołę z dawnym cielętnikiem, kolejną stodołę zmieniono w magazyn, chlewnię zmienioną w magazyn, kuźnię przekształconą w warsztat.
Miejscowość wzmiankowano w 1217 roku pod nazwą Dlvgomilowici, w 1371r. jako Drogmilsdorff, w 1397r. jako Drogmansdorff. W 1415r. właścicielem miejscowości był Heinrich von Schindel. W rękach jego rodu majątek pozostał przez ponad wiek. W 1518r. w Drogomiłowicach wzmiankowano Heinricha von Schindel, starostę księstwa wołowskiego i radcę biskupstwa wrocławskiego. Kolejnymi właścicielami byli: w 1620r. Friedrich von Mohl, w 1626r. Georg von Sack. W 1669r. wieś nabył Oswald von Tschammer und Osten (ur.1634r., zm.1699r.), syn Hioba Adama (ur.1600r., zm.1638r.). Następnie dobra odziedziczył Hiob Gotthard (ur.1674r., zm.1735r.), syn Oswalda. W 1735r. po bezpotomnej śmierci Hiona Gottharda włości objął jego daleki kuzyn z młodszej linii rodu – Georg Ernst von Tschammer und Osten (ur.1705r., zm.1762r.). Georg Ernst pełnił różne funkcje w administracji, m.in. w latach 1742-1762 był starostą powiatu wołowskiego. W 1752. ufundował ewangelicką szkołę w Drogomiłowicach. W 1762r. zarząd nad majątkiem przejęła wdowa po nim Pani Maria Magdalena von Tschammer. Na mocy testamentu w 1783r. dobra otrzymał drugi syn Georga Ernsta i Marii Magdaleny – Georg Caspar (ur.1740r., zm.1815r.). W 1785 roku w Drogomiłowicach znajdował się kościół, 2 folwarki, 31 gospodarstw zagrodników, 4 chałupników, 1 młyn wodny, 1 wiatrak. Wieś liczyła 147 ewangelickich mieszkańców. Częścią miejscowości były Łagiewniki Średzkie (Lohnig). Georg Caspar wspierał finansowo szkołę ewangelicką w Drogomiłowicach. W 1815r. zmarł bezpotomnie, a dobra otrzymał w spadku jego kuzyn Oswald Wilhelm II (ur.1762r., zm.1821r.). Kolejnym właścicielem został Ernst Wilhelm Leopold baron von Tschammer-Osten (ur.1803r., zm.1857r.), syn Oswalda Wilhelma II. W 1830 roku w Drogomiłowicach wzmiankowano 54 domy, pałac, 2 folwarki, 312 mieszkańców, w tym 21 katolików, ewangelicką szkoła, 2 wiatraki. Częścią wsi pozostawał folwark Łagiewniki Średzkie. W 1845 roku w wiosce znajdowało się 58 domów, pałac, folwark, ewangelicka szkoła, wiatrak hodowla 1400 owiec merynosów. Drogomiłowice miały 390 mieszkańców, w tym 24 katolików. W opisie Łagiewnik Średzkich, folwarku Drogomiłowic, wymieniono 19 domostw oraz wiatrak. Ernst Wilhelm Leopold baron von Tschammer-Osten pełnił liczne funkcje administracyjne, m.in. starszego ziemskiego, deputowanego powiatowego, dyrektora ziemstwa. Zmarł w 1857r. i zarząd nad posiadłością w imieniu małoletnich synów objęła wdowa po nim. W księdze adresowej z 1866r. jako właściciele majątki wspomniani zostali dwaj synowie Ernsta Wilhelma: Carl August Conrad (ur.1838r.) i Friedrich Paul Leopold (ur.1842r.). W kolejnych latach uregulowano sprawy spadkowe i przed 1872r. jedynym posiadaczem dóbr był już Konrad von Tschammer und Osten, porucznik w stanie spoczynku, starszy ziemski. W 1894r. majątek liczył 420ha, w tym 335ha pól uprawnych, 28ha łąk, 50ha lasów, 7ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Dobra otrzymał w spadku Christoph Ernst Ferdinand Conrad Johannes baron von Tschammer und Osten (ur.18.03.1864r., zm.6.02.1926r.), syn Carla Augusta Conrada. Pełnił on liczne funkcje administracyjne, reprezentacyjne i polityczne. Był m.in. szambelanem królewskim, deputowanym powiatowym, generalnym dyrektorem ziemstwa, tytułowano go Jego Ekscelencja. Około 1902r. oddał w dzierżawę swojemu synowi Gotthardtowi von Tschammer und Osten folwark w Łagiewnikach Średzkich. Z całości dóbr baron Konrad utworzył majorat. W 1921r. właścicielem fideikomisu był już starszy ziemski baron Gotthardt mieszkający w Łagiewnikach Średzkich, natomiast jego ojciec Konrad baron von Tschammer und Osten w dalszym ciągu mieszkał w głównej siedzibie rodu w Drogomiłowicach. W latach 30. XX wieku sytuacja materialne rodziny uległa pogorszeniu. W 1930 roku obok majora w stanie spoczynku, starszego ziemskiego Gotthardta baron von Tschammer und Osten, współwłaścicielami majątku były: Bank Śląski z Wrocławia oraz Powiatowa Kasa Pożyczkowa ze Strzegomia. Majorat liczył 430ha pól uprawnych, 345ha pól uprawnych, 23ha łąk, 55ha lasów, 7ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1937 roku włości pozostawały w rękach Gotthardta i banków: Bank Śląski z Wrocławia i Powiatowa Kasa Pożyczkowa ze Środy Śląskiej. Powierzchnia dóbr wynosiła 415ha pól uprawnych, 330ha pól uprawnych, 23ha łąk, 55ha lasów, 0,5ha stawów, 4ha parku, 0,5ha ogrodu, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W gospodarstwie uprawiano buraki cukrowe, pszenicę, jęczmień, rzepak oraz hodowano czarnobiałe bydło wschodniofryzyjskie.
Rezydencja na widokówkach z pierwszej połowy XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/7817572,foto.html?idEntity=6511646 (dostęp: 25.06.2020r.)
Źródło: https://polska-org.pl/7134174,foto.html?idEntity=6511646 (dostęp: 25.06.2020r.)
W 1447r. w Drogomiłowicach wzmiankowano kaplicę przy zamku. W połowie XVII wieku w wiosce znajdował się renesansowy dwór. W latach 40. XIX wieku Ernst Wilhelm Leopold baron von Tschammer-Osten zastąpił starszą siedzibę neoklasycystycznym pałacem. W toku kolejnych prac budowlanych rezydencja otrzymała również elementy neogotyckie. Pałac murowany, zbudowany na planie prostokąta, dwukondygnacyjny z mezzaninem, nakryty niskim dachem czterospadowym. Elewacje ozdabiają gzymsy, płyciny, opaski wokół okien, portyki kolumnowe. Bryłę budynku urozmaicają ryzality pozorne. Układ wnętrz dwutraktowy, z dwubiegową klatką schodową na osi. W części pomieszczeń zachowane boazerie, dekoracja stiukowa sufitów, kominki.
Majątek po 1945 roku przejęło państwo polskie. Folwark wraz z rezydencją podlegał pod Państwowe Gospodarstwo Rolne Udanin. Pałac zamieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. W 1986r. prowadzono znaczące roboty remontowe, przełożono dach, odnowiono elewacje. Po likwidacji PGR-u w latach 90. XX wieku majątek znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Pałac wraz z parkiem nabył prywatny inwestor. Teren wokół rezydencji otoczony murem i płotem. Zabytek jest niedostępny i słabo widoczny zza ogrodzenia. Wyremontowany pałac nawet z daleka prezentuje się bardzo dobrze.
Pałac otacza rozległy park, częściowo zadbany, wykoszony z podszytu, z wyznaczonymi alejkami. W dolinie potoku Cicha Woda kilka stawów. Na północny-wschód od rezydencji liczne zabudowania gospodarcze i mieszkalne dawnego folwarku, rozłożone wokół dwóch prostokątnych dziedzińców. Kilka budynków w ruinie, z zawalonymi dachami, większość zabezpieczona przed wejściem osób niepowołanych, nieużywana, powoli niszczeje.
Drogomiłowice położone są około 20 kilometrów na południowy-zachód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego dojazd lokalnymi drogami prowadzącymi na południe w kierunku węzła autostradowego Udanin przy autostradzie A4 i dalej przez miejscowość Łagiewniki Średzkie. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w zachodniej części Drogomiłowic, przy drodze w stronę Jenkowa.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2020r.
