Powiat ząbkowicki, gmina Kamieniec Ząbkowicki
(nazwa niemiecka: Hertwigswalde, Kreis Münsterberg, od 1932r. Kreis Frankenstein)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1291r. Właścicielami Doboszowic byli między innymi przedstawiciele rodów: von Schaffgotsch (XV-XVI w.), von Promnitz (XVI w.), von Maltitz (XVI-XVIIw.), von Hoditz (XVII w.), von Lichtenstein (XVII-XVIIIw.), von Salm-Neuburg (XVIII w.). Na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego stulecia majątek posiadali hrabiowie von Seherr-Thoss. Następnie w 1830r. jego właścicielem był Pohl. W 1840r. dobra nabył król niderlandzki Wilhelm II. W 1863r. włości odziedziczyła wielka księżna (Grossherzogin) Sophie (ur.1824r., zm.1897r.), córka króla Wilhelma II i małżonka wielkiego księcia Carla Alexandra Augusta Johanna (ur.1818r., zm.1901r.) von Sachsen-Weimar-Eisenach. Za rządów rodziny książąt von Sachsen-Weimar majątek w Doboszowicach wchodził w skład państwa stanowego Henryków (Herrschaft Heinrichau). W 1894r. posiadłość liczyła 676ha, w tym 484,5ha pól uprawnych, 101ha łąk, 70,5ha lasów, 20ha ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. Folwarkiem zarządzał inspektor Kuhn, mieszkający w Ciepłowodach. W 1897r. państwo stanowe Henryków odziedziczył następca tronu, a od 1901r. wielki książę (Grossherzog) Wilhelm Ernst II von Sachsen-Weimar (ur.1876r., zm.1923r.), syn księcia Karola Augusta i wnuk wielkiej księżnej Sophie. Do 1902r. powierzchnia majątku w Doboszowicach spadła do 604ha, w tym 481ha pól uprawnych, 105ha łąk, 18ha gospodarstwa. W imieniu rodziny książęcej posiadłością zarządzali kolejni administratorzy: inspektor Lange (1902, 1905r.), inspektor Wolff (1909, 1912r.), Bernhardt (1917r.). Około 1921r. dobra w Doboszowicach wykupiło śląskie towarzystwo ziemskie (Schlesisches Landgesellschaft m.b.H. in Breslau). W 1921r. gospodarstwem o powierzchni 600ha, w tym 526ha pól uprawnych, 61,5ha łąk, 1,5ha pastwisk, 1ha lasu i stawów, 1ha dróg i podwórzy zarządzał nadinspektor Wilhelm Stämmler. W następnych latach powoli rozparcelowywano grunty. W 1926r. nadinspektor Fritz Bischoff opiekował się gospodarstwem liczącym jeszcze 163ha. Po całkowitym rozparcelowaniu dóbr, właścicielem tzw. resztówki (restgut, 83,11ha) w 1937r. był Franz Wycisk. Po drugiej wojnie pozostałości majątku przejęło państwo polskie. Pałac w Dobieszowicach oddano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Przedsiębiorstwo zmieniło rezydencję w wielorodzinny budynek mieszkalny przeznaczony dla pracowników. W wyniku remontu z lat siedemdziesiątych XX wieku budynek utracił liczne ozdobne detale architektoniczne. Obecnie pałac w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Pierwsza renesansowa rezydencja została wzniesiona w Doboszowicach zapewne już w XVI wieku. Obecny barokowo-klasycystyczny pałac pochodzi z XVIII wieku. W kolejnych stuleciach budynek kilkukrotnie przekształcano. Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Fasada ośmioosiowa, z centralnym głównym wejściem, umieszczonym w pozornym ryzalicie, zaakcentowanym trójkątnym naczółkiem. Elewacja tylna powtarza układ fasady. Obecnie część otworów okiennych zamurowana. W wyniku przebudowy z lat siedemdziesiątych XX wieku elewacje pałacu znacznie uproszczono. Przetrwały jedynie częściowo podziały ramowe wykonane za pomocą gzymsów i lizen.
Fasada pałacu skierowana jest na dziedziniec folwarczny, który z pozostałych trzech stron otaczają opuszczone zabudowania gospodarcze.
Zabytki w Doboszowicach
Do rejestru zabytków w Doboszowicach wpisano zespół kościoła parafialnego p.w. św. Mikołaja, XV-XVIII w.: kościół (14.04.1960r., nr rej.: 683), cmentarz (dawniej grzebalny), budynek bramny i ogrodzenie z bramą (18.03.1996r., nr rej.: 1491/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Doboszowic nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK46 przez Nysę w stronę Kłodzka. Z tej ostatniej trasy najlepiej zjechać do Paczkowa. Następnie miasto należy opuścić ul. Armii Krajowej i kontynuować jazdę DK382 w stronę Kamieńca Ząbkowickiego. Doboszowice leżą na prawo od tej ostatniej trasy. Dwór znajduje się w centrum miejscowości, po lewej stronie głównej drogi. Samochód można zaparkować na dziedzińcu folwarcznym. Odległość: z Gliwic w jedną stronę nieco ponad 160km.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2013 r.
