Powiat oleśnicki, gmina Dobroszyce
(nazwa niemiecka: Gutwohne, Kreis Oels)
Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z XV w. W 1461r. Dobrzeń należał do Pana von Radwansky. Następnie w posiadanie wioski weszła rodzina von Frankenberg. W 1503r. zmarł Mateusz Falkenberg zwany Klose, właściciel Rakowa, Piszkowej i Dobrzenia w księstwie oleśnickim, wymienione majątki odziedziczył Mikołaj Falkenberg zwany Klose, być może jego syn. Kolejnymi właścicielami Dobrzenia byli: Melchior Schliewitz von Mortzsch (1572r.) i Christoph Schliewitz von Mortzsch (1586r.). W 1589r. dobra w Dobrzeniu nabył Andreas von Heugel. W 1612r. majątek odziedziczył jego syn Conrad von Heugel, małżonek Małgorzaty, córki Mikołaja Postolskiego von Postel z Postolina i Dąbrowy. Następnym właścicielem Dobrzenia był ich syn Andreas von Heugel. W czasie wojny trzydziestoletniej wioska należała do Małgorzaty z domu von Postel, która ponownie wyszła za mąż za Pana von Sternberg und Rudelsdorf. Kolejno zrujnowany majątek otrzymał jej młodszy syn z pierwszego małżeństwa Hans Heinrich von Heugel (zm. po 1662r.). Po śmierci Hansa Heinricha miejscowość została podzielona przez jego synów na dwa działy. Górny Dobrzeń odziedziczył Sigismund Gottfried, a Dolny Dobrzeń Hans Albrecht von Heugel. W 1689r. Sigismund Gottfried wykupił posiadłość brata i ponownie połączył miejscowość w jeden majątek. Po śmierci Sigismunda w 1701r., zgodnie z zawartą w 1696r. umową, dobra otrzymał jego brat Gustav Adolf von Heugel. Kolejnymi właścicielami Dobrzenia pochodzącymi z rodu von Heugel byli: Carl Christoph (1732r.) i Lorenz Siegmund (1743r.). Lorenz Siegmund von Heugel około 1744r. sprzedał rodzinną posiadłość hrabiemu Hansowi Ferdinandowi von Sandreczki und Langenbielau. Następnie Dobrzeń drogą zakupu przeszedł na własność generała majora Martina Antona von Puttkamer, od którego z kolei w 1764r. odkupiła miejscowość Sophie Benigna von Rosenberg-Lipinsky z domu von Siegroth. W rękach rodziny von Rosenberg-Lipinsky dobra pozostały przez ponad sto lat. W 1785r. należały do Ernsta Moriza, a w 1845 i 1857r. do Johanna Alberta von Rosenberg-Lipinsky. W 1872r. majątek nabył porucznik Rudolf von Kulmiz, który ożenił się z panną Kathariną von Rosenberg-Lipinsky. Rudolf von Kulmiz powiększył posiadłość w Dobrzeniu z 511ha w 1886r. do 545ha w 1894r. W 1891r. ufundował w miejscowości pałac wzniesiony w formach historyzujących. Po śmierci Rudolfa von Kulmiz w 1905r. majątek w Dobrzeniu odziedziczył jego brat Eugen von Kulmiz z Mrowin (Conradswaldau) w powiecie świdnickim. Gdy w 1925r. zmarł Eugen von Kulmiz posiadłość przeszła w ręce jego dziedziców. Ostatecznie otrzymał ją jego trzeci syn Gerhard Rudolf Fritz Peter Eugen von Kulmiz (ur.1889r., zm.1936r.). Jeszcze na początku lat trzydziestych XX wieku w rezydencji w Dobrzeniu mieszkała Pani Katharina z domu von Rosenberg-Lipinsky, wdowa po Rudolfie von Kulmiz. W 1937r. majątek należał do hrabiny Marii Elizy zu Stolberg-Wernigerode, wdowy po Gerhardzie von Kulmiz i trójki jej małoletnich dzieci. Po drugiej wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane. Pałac w Dobrzeniu w czasach Polski Ludowej zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Zabytek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Do pałacu przylega niewielki park krajobrazowy, w pobliżu zachowane budynki gospodarcze dawnego folwarku.
Pałac
Rezydencja wzniesiona dla Rudolfa von Kulmiz w 1891roku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Główne wejście w asymetrycznie usytuowanym jednoosiowym ryzalicie w elewacji frontowej. Od strony ogrodu trzy ryzality zamknięte neorenesansowymi szczytami. Elewacje zachowały liczne detale architektoniczne: boniowane lizeny, opaski wokół otworów okiennych, wydatny gzyms między kondygnacjami, wieńczący gzyms wsparty na konsolkach, liczne ryzality i szczyty. W jednym z narożników pałacu kwadratowa, czterokondygnacyjna wieża zwieńczona hełmem. Układ wnętrz częściowo przekształcony, z dawnym salonem na osi. Obok pałacu znajduje się nieużytkowany budynek – dawna oranżeria.
Zabytki w Dobrzeniu
Do rejestru zabytków w Dobrzeniu wpisano zespół pałacowy (27.12.1984r., nr rej.: 563/W): pałac, park, oranżerię.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Dobrzenia zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Jaksonowic, Oleśnicy i Wrocławia. Najlepsze połączenie jest na trasie Oleśnica – Dobrzeń (10 autobusów w dni robocze). Z Górnego Śląska do Oleśnicy można dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu lub Kluczborku. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Bielany Wrocławskie, następnie trasą E67 (S8) w stronę Oleśnicy. W miejscowości Borowa należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Dobrzenia przez Stępin. Odległość: w jedną stronę około 190 km. Pałac wraz z otaczającym go parkiem znajdują się po prawej stronie drogi, samochód można zostawić przy pobliskich zabudowaniach gospodarczych.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2011 r.
