Powiat nyski, gmina Głuchołazy
(nazwa niemiecka: Giersdorf, Kreis Neisse)
Rys historyczny i stan obecny:
Historia miejscowości sięga początków XIII w. Kościół parafialny p.w. św. Michała istniał w Gierałcicach już w 1302 r. Wieś w nieznanych okolicznościach została własnością rycerską.
W 1599 r. Henryk Buchta z Puszyny, syn Łukasza z Otmętu kupił Gierałcice koło Nysy oraz Lubcz i Sulisław koło Grodkowa. Henryk Buchta był znaczącą postacią w księstwie nyskim, należał do rady księstwa i został sędzią dworskim. Pozostawił syna Joachima (zm. 1605), który odziedziczył rodzinne majątki powiększone o Starą Jamkę i Piechocice koło Niemodlina. Kolejnym właścicielem posiadłości został Jan Buchta von Buchtitz (zm. 1632), syn Joachima. Następnie majątki odziedziczył jego syn Jerzy Łukasz, wspomniany w dokumencie z 1639 r., a po nim Łukasz Buchta, ostatni przedstawiciel tej linii rodu, wzmiankowany w 1672 r. W kolejnych latach majątek należał do barona von Fritsch, który w 1703 r. sprzedał go Fryderykowi Fernandowi von Maltitz (zm 1732). Po jego śmierci dobra odziedziczył brat Henryk Zygmunt (zm. 1736), a następnie wdowa po nim Maria baronowa von Rottenbach. Gierałcice odkupił od niej Antoni Ferdynand von Grelff und Liebenau. W 1740 r. był on również właścicielem Kolnovic w księstwie nyskim. Z małżeństwa z Anną Franciszką von Hundt, pozostawił syna Józefa Antoniego, występującego w dokumentach z 1747 r.
Renesansowy dwór w Gierałcicach został zbudowany w XVI w., być może z wykorzystaniem murów wcześniejszej gotyckiej budowli. Budynek usytuowany w obronny miejscu, na stoku wzniesienia, ponad stawem i strumieniem. Dwór murowany z kamienia i cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, trzykondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym. Fasada (elewacja zachodnia) siedmioosiowa, o zmienionym układzie otworów okiennych, z centralnie umieszczonym drewnianym gankiem. Od północy węższa dwukondygnacjowa przybudówka. Budynek przebudowywany w XIX i XX w., podwyższony o jedną kondygnację, o uproszczonych elewacjach. Zachowane kamienne obramienia otworów okiennych, fragmenty dekoracji ścian i boniowane narożniki. Układ wnętrz dwutraktowy z centralnie umieszczoną sienią i klatką schodową. Jedna z sal w przyziemiu sklepiona kolebką z lunetami, piwnice również sklepione kolebkowo, w pozostałych pomieszczeniach płaskie stropy.
Dwór w Gierałcicach po drugiej wojnie światowej był prawdopodobnie zarządzany przez miejscową Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. Obecnie wykorzystywany jest jako wielorodzinny budynek mieszkalny, dlatego można go oglądać tylko z zewnątrz.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Gierałcic jest praktycznie niemożliwy. Do miejscowości dojeżdżają tylko autobusy PKS z Nysy. Niestety kursują one tylko trzy razy w dni robocze, a wszystkie odjazdy z Gierałcic w kierunku Nysy są w godzinach porannych. Do samej Nysy można bez problemu dojechać pociągiem z Gliwic z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu lub Opolu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 408 do Kędzierzyna – Koźla, następnie DK 40 do Głuchołaz i dalej lokalną drogą prowadzącą do Gierałcic. Odległość: w jedną stronę około 110 km. Na miejscu samochód można zostawić na poboczu drogi, w pobliżu dworu.
Damian Dąbrowski
Maj 2010 r.
