Powiat strzeliński, gmina Kondratowice
(nazwa niemiecka: Grögersdorf, Kreis Nimptsch, od 1932r. Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu księcia świdnickiego Bolka II Małego z 1354 roku. Książę potwierdzał w nim sprzedaż przez Janusza Laskira dwuplanowego folwarku w Gregersdorff. Nabywcami byli Piotr Gregersdorf i jego syn. W piętnastym stuleciu Grzegorzów należał do rodziny von Reidenburg. Następnie wszedł w skład włości Piastów legnicko-brzeskich i zarządzany był przez urzędników rezydujących w pobliskim Białobrzeziu (Rothschloss). W 1675 roku majątek w Grzegorzowie został przejęty przez kamerę cesarską. Odtąd oddawany był w dzierżawę. Po przejęciu Śląska przez Królestwo Prus w wyniku wojen śląskich posiadłość została włączona do domen Hohenzollernów. W 1783 roku majątek był własnością królewską. Mimo zmiany przynależności państwowej w dalszym ciągu podlegał urzędowi w Białobrzeziu. W Grzegorzowie wzmiankowano folwark, 9 gospodarstw kmieckich, 17 zagrodniczych i 2 chałupnicze. W wiosce mieszkało 208 osób. Do 1830 roku sytuacja własnościowa nie uległa zmianie. Według opisu miejscowości z 1830 roku znajdował się w niej pałac, folwark, wolne sołectwo i 48 domów. Grzegorzów liczył 272 mieszkańców, w tym 10 katolików. Kościół dla ewangelików był w Karcznie (Karzen), katolicy posiadali kościół w Białobrzeziu (Rothschloss). W 1845 roku majątek w Grzegorzowie w dalszym ciągu podlegał urzędowi w Białobrzeziu. W wiosce był pałac, folwark, wolne sołectwo i 47 domów. Liczba mieszkańców wzrosła do 317, z tego 17 osób było wyznania katolickiego. Na folwarku hodowano m.in. 1210 sztuk owiec merynosów. Majątek w Grzegorzowie wchodził w skład domeny królewskiej do upadku monarchii Hohenzollernów w wyniku przegranej I wojny światowej. Następnie posiadłość była własnością niemieckiego skarbu państwa. Dobra przeważnie oddawane były w dzierżawę. W 1872 roku dzierżawcą był porucznik von von Roehl. Od 1873 roku włości dzierżawił Hermmann Kämpffe, będący również dzierżawcą w Muchowcu (Mückendorf, Kreis Strehlen). W 1886 roku posiadłość w Grzegorzowie liczyła 218ha, w tym 214ha pól uprawnych, 4ha gospodarstwa. Na folwarku hodowano 14 koni, 115 sztuk bydła rogatego, w tym 3 krowy, 7 świń. Hermann Kämpffe zmarł po 1905 roku. W 1909 roku dzierżawcą była wdowa po nim Pani Amtsrath Kämpffe. Funkcję administratora pełnił ich syn Ludwig Kämpffe. W kolejnych latach Ludwig Kämpffe został dzierżawcą posiadłości. Wzmiankowano go w księgach adresowych dotyczących Grzegorzowa przynajmniej do 1937 roku. W roku tym majątek liczył 219,64ha: 197,79ha pól uprawnych, 2ha pastwisk, 1ha stawów, 2,75ha lasu, 2,25ha ogrodu, 0,3ha łoziny, 3,85ha pastwisk, 3,7ha dróg, podwórzy gospodarczych, nieużytków. Na folwarku hodowano bydło nizinne. Gospodarstwem zajmował się zatrudniony inspektor. Po zakończeniu drugiej wojny światowej dobra w Grzegorzowie przejęło państwo polskie. Dwór został zamieniony w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Dwór
Istnienie rezydencji w Grzegorzowie potwierdzone jest przynajmniej od połowy XVIII wieku. Pałac w miejscowości wzmiankowano również w 1830 i 1845 roku. Być może budynek uległ zniszczeniu w kolejnych latach, bowiem nad wejściem do zachowanego do dziś dworu widnieje data budowy 1909 rok. Fundatorem budynku był Ludwig Kämpffe prowadzący po śmierci ojca Hermanna majątek dzierżawiony przez rodzinę od 1873 roku. Dwór murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z powiekami. Fasada (elewacja wschodnia) ośmioosiowa, z asymetrycznie umieszczonym głównym wejściem, poprzedzonym schodami. Elewacje boczne trzyosiowe. W elewacji południowej centralny, jednoosiowy ryzalit, mieszczący dodatkowe wejście do budynku. Elewacje pozbawione ozdobnych detali architektonicznych, za wyjątkiem prostych obramień wokół części otworów okiennych i gzymsu wieńczącego. Układ wnętrz dwutraktowy. Wokół dziedzińca folwarcznego zachowane zabudowania gospodarcze. Część z nich w dalszym ciągu użytkowana, inne opuszczone powoli popadają w ruinę. Na południe od folwarku niewielki zaniedbany zagajnik, prawdopodobnie pozostałość po ogrodzie wzmiankowanym w przedwojennych książkach adresowych.
Zabytki w Grzegorzowie
Do rejestru zabytków w Grzegorzowie nie wpisano żadnego obiektu. W ewidencji zabytków znalazł się między innymi zespół folwarczny: dawny dwór, obecnie budynek nr 29, dwie obory, spichlerz i stodoła.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Grzegorzowa zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące m.in. Borowa, Strzelina i Wrocławia. Najwięcej kursów jest na trasie Strzelin – Grzegorzów. Do samego Strzelina można dotrzeć np. pociągiem z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK39 w stronę Łagiewnik (wyjazd ze Strzelina ul. Dzierżoniowską). W miejscowości Brochocinek z DK39 należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Grzegorzowa. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 165km. Zespół folwarczny (nr 29) znajduje się w centrum Grzegorzowa, po prawej stronie głównej ulicy przebiegającej przez wioskę. Samochód można zostawić na poboczu drogi, w pobliżu wjazdu na folwark.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2013 r.
