Powiat wadowicki, gmina Andrychów
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1318 r.
Właściciele majątku: w średniowieczu miejscowość wchodziła w skład księstwa oświęcimskiego, zarządzonego przez jedną z linii Piastów Śląskich. Po 1457 r. wraz z resztą księstwa Inwałd przeszedł pod władzę królów Polski. W XVIII w. majątek w Inwałdzie należał do rodziny Szwarcenberg – Czerny. Około 1747 r. Franciszek Szwarcenberg – Czerny (zm. 1764 r.), kasztelan wojnicki, ufundował w miejscowości murowany, późnobarokowy kościół parafialny. Na początku XIX w. właścicielem Inwałdu został hrabia Konstanty Bobrowski, który w miejscu parterowego dworu, pochodzącego z XVII w., wzniósł istniejący do dziś późnoklasycystyczny pałac. Rezydencję wraz z folwarkiem około połowy XIX w. nabył hrabia Feliks Romer. W rękach jego potomków majątek pozostał do czasu drugiej wojny światowej. Po 1939 r. pałac został zajęty przez niemieckie władze okupacyjne. W 1945 r. dobra Romerów zostały rozparcelowane, a pałac wraz z resztą zabudowań przekazano Spółdzielni Samopomoc Chłopska z Inwałdu. W latach 1947-49 w dawnej rezydencji funkcjonowała szkoła rolnicza, następnie budynkiem zarządzała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna z Inwałdu. W 1959 r. pałac wraz z parkiem wydzierżawiła Dyrekcja Okręgowa PKP z Krakowa. W następnych latach budynek wykorzystywano między innymi jako Dom Dziecka i ośrodek kolonijny. Obecnie pałac w Inwałdzie jest własnością prywatną. Budynek wyremontowany, w dobrym stanie technicznym, jednak trudno z tego powodu odczuwać jakąś specjalną satysfakcję.
Radość ze stanu zabytku, burzy obecny właściciel pałacu, który lubuje się najwyraźniej w wysokich kamiennych murach, drzewach iglastych i kamerach. Obiektu właściwie nie można zobaczyć nawet z dużej odległości. Własność prywatna ma być święta, powstaje tylko pytanie czy obiekty będące jednocześnie dobrem narodowym, nie powinny być chociaż w minimalny sposób dostępne dla miłośników historii i kultury (chociażby zobaczenie ich z zewnątrz)?Uważamy, iż w przypadku zabytków powinno starać się pogodzić prawa ich obecnego właściciela (który świadomie zakupuje zabytek), jak i reszty społeczeństwa. O ile w innych miejscach spotykamy się raczej z dobrym przyjęciem właścicieli zabytkowych obiektów – w tym wypadku nawet otoczenie pałacu odstręcza od zadawania pytań.
Pałac
Budynek wzniesiony na początku XIX w., murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi, wykonanymi z dachówki. Fasada jedenastoosiowa, z prostokątnym centralnym ryzalitem, mieszczącym główne wejście i dwoma wydatnymi skrajnymi ryzalitami, o ściętych narożach. Elewacje ozdabiają wydatne gzymsy (międzypiętrowy i wieńczący), obramowania otworów okiennych, podziały pilastrowe ryzalitów, boniowanie przyziemia. Układ wnętrz już w II połowie XX w. był nieco zmieniony, w części środkowej dwutraktowy, z centralnym hollem i klatką schodową. Pomieszczenia pałacu nakrywały sufity. Obecnie nie sposób ustalić jak wyglądają wnętrza budynku. Wokół rezydencji rozległy park krajobrazowy, prawdopodobnie założony na początku XIX w. Park podobnie jak pałac otoczony jest wysokim ogrodzeniem i nie ma możliwości wejścia na jego teren.
Zabytki w Inwałdzie
Do rejestru zabytków w Inwałdzie wpisano: zespół kościoła parafialnego p.w. Narodzenia MB (28.09.1961 r., nr rej.: 101/15/61 i ponownie 2.02.1995 r., nr rej.: A-709/95): kościół, kaplica Romerów, cmentarz przykościelny, ogrodzenie z kapliczkami drogi krzyżowej, kaplice z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego i MB Różańcowej; zespół pałacowy (16.01.1956 r., nr rej.: kl. V-111/4/56 i 1.10.1994 r., nr rej.: A-708/94): pałac i park. Obecnie głównymi atrakcjami Inwałdu są przede wszystkim Park Miniatur i Dinoland – Park Rozrywki. Decyzję czy warto odwiedzać te miejsca pozostawiam czytelnikom.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Inwałdu zapewniają pociągi z Bielska – Białek, Wadowic i Krakowa. Z Górnego Śląska do miejscowości najłatwiej dojechać pociągiem z Katowic z przesiadką w Bielsku – Białej. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 44 do Oświęcimia, a następnie DK 948 do Kęt. Z Kęt należy wyjechać DK 52 w stronę Krakowa, prowadzącą przez Inwałd. Pałac znajduje się na prawo od tej drogi. Odległość: w jedną stronę nieco ponad 80 km. Samochód można zaparkować przy bocznej ulicy, tuż obok ogrodzenia zespołu pałacowo - parkowego. Niestety na miejscu nie wiele jest do zobaczenia. Pewnych informacji mogą udzielić mieszkańcy wioski. Na temat pałacu rozmawiają jednak niechętnie, obawiając się reakcji jego właściciela.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2010 r.
