Powiat średzki, gmina Kostomłoty
(nazwa niemiecka Schriegwitz, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Jarząbkowicach
Do rejestru zabytków w Jarząbkowicach zostały wpisane: pałac (nr rej.: A/3770/433/W z 7.03.1979r.) oraz park pałacowy (pod tym samym numerem).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. ujęto kolejne zabudowania zespołu pałacowo-parkowego z folwarkiem (nr 17-22): dom zarządcy dóbr (nr 21), oficyna mieszkalna (nr 19), stajnia z częścią mieszkalną (nr 22), oficyna mieszkalna i dwie obory (nr 18), kuźnia-stolarnia (obecnie dom mieszkalny), spichlerz, stodoła.
Miejscowość wzmiankowano w 1292 roku jako Grzebkowitz. W 1795 roku właścicielem Jarząbkowic był radca von Erlach, który odkupił majątek od rodziny von Taubadel. W wiosce znajdowała się pańska siedziba, folwark, 17 gospodarstw zagrodników, 2 chałupników. W sumie Jarząbkowice liczyły 22 budynki oraz 142 mieszkańców. W 1830 roku dobra należały do Ernsta Gustava Heinricha Johna. W miejscowości wzmiankowano 42 domy, 280 mieszkańców, w tym 63 katolików, wiatrak, kolonię oraz folwark Schreiberau. W drugiej połowie XIX wieku posiadacze majątku często się zmieniali. Kolejnymi właścicielami włości byli: w 1845r. kupiec K.U. Kpie, w latach 1856-1858 kupiec Köpke, w 1861 roku von Alten, w 1866 roku Feige, w 1872 roku rodzina Mackensen, w 1873 roku Rathenow, w latach 1876-1898 Otto Kriegsheim, w 1902 roku Reinhold Jϋrgen i Heinrich Kirchner, w latach 1905-1909 Max Flehinghaus, w latach 1912-1945 rodzina Jesdinski. W 1937 roku w Jarząbkowicach wzmiankowano porucznika w stanie spoczynku Walthera Jesdinskiego. Majątek liczył 380ha, w tym 284ha pól uprawnych, 24ha pastwisk, 41ha łąk, 15ha lasów, 4ha parku i ogrodu, 1ha stawów, 11ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Barokowy pałac z około 1700 roku, kilkukrotnie przebudowywany, m.in. około 1780 roku w stylu klasycystycznym, w 1890 w stylu neomanierystycznym. Budynek murowany, dwukondygnacyjny, na planie litery „L”, nakryty dachami dwu- i czterospadkowymi. Od wschodu do pałacu dostawiona kwadratowa wieża, sześciokondygnacyjna, z tarasem. Główne wejście poprzedzone portykiem filarowym. Bryłę pałacu urozmaicają ryzality, portyki, szczyty, tarasy, balkony. Elewacje zdobione boniowaniem, okna w ozdobnych opasach, część z nich z nadokiennikami, wydatne gzymsy wieńczący i między kondygnacjami. Układ wnętrz dwu- i półtoratraktowy. W części pomieszczeń zachowane kominki i dekoracja stiukowa.
Na południe od pałacu rozciąga się park. Fasada pałacu skierowana jest na dziedziniec folwarczny, otoczony budynkami gospodarczymi i mieszkalnymi, wśród nich wyróżnia się dom zarządcy.
Pałac na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/720728,foto.html?idEntity=518823 (dostęp: 6.02.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/4328106,foto.html?idEntity=518823 (dostęp: 6.02.2022r.)
Po 1945 roku majątek w Jarząbkowicach należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Ramułtowicach. W pałacu umieszczono mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Następnie zabudowania przekazano w zarząd PGR-owi z Leśnicy. W jego rękach majątek pozostał do likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych w latach 90. ubiegłego wieku. Następnie pałac należał do rządowych agencji. Niszczejący budynek przez wiele lat pełnił jeszcze funkcję mieszkalne. W ostatnich latach zabytek nabył prywatny inwestor. W pałacu prowadzony jest generalny remont.
Jarząbkowice położone są około 20 kilometrów na południowy-wschód od Środy Śląskiej. Dojazd z miasta powiatowego DK94 w kierunku Wrocławia do Wróblowic i dalej drogą lokalną przez Lutynię. Zespół pałacowo-parkowy znajduje się w północnej części Jarząbkowic, w pobliżu głównej drogi przebiegającej przez miejscowość.
Dokładna lokalizacja pałacu:
51.10399537940707, 16.767756897462185
Damian Dąbrowski,
Luty 2022r.
