Powiat świdnicki, gmina Strzegom
(nazwa niemiecka Järischau, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Jaroszowie
Do rejestru zabytków w Jaroszowie zostały wpisane: - kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela., XV w. (wieża), 2 poł. XIX w. (korpus), nr rej.: A/1943/939/WŁ z 21.09.1983r.
W ewidencji zabytków uwzględniono liczne budynki w Jaroszowie, m.in. plebanię (nr 49), mauzoleum rodzin Kasper i Gurlich, zespół dworski: dwór (obecnie biura), dwie obory, dwie stajnie, wozownię.
Miejscowość wzmiankowano w 1193r. jako Jaroschou, a w 1371r. jako Jerosschow i Jerschow. . W kolejnych stuleciach wioska należała do klasztoru karmelitów ze Strzegomia. W 1785 roku w Jaroszowie znajdował się kościół katolicki, probostwo, szkoła, 26 gospodarstw kmiecych, 51 zagrodniczych, 11 chałupniczych, wiatrak. Wieś liczyła 575 katolickich mieszkańców. Dobra były własnością zakonu karmelitów, który pełnił patronat nad tutejszym kościołem. W 1810 roku majątek przejęło państwo pruskie. W 1830 roku właścicielem posiadłości był Gäbel. W wiosce wzmiankowano 158 domów, dwór, 2 folwarki, 865 mieszkańców - w tym 14 ewangelików - katolicki kościół i szkołę, 2 wiatraki. W 1845 roku majątek należał do szambelana barona von Bussinga. W Jaroszowie znajdowało się 161 domów, dwór, 2 folwarki, katolicki kościół parafialny, katolicka szkoła, 2 wiatraki, gorzelnia, hodowla licząca 1000 owiec merynosów i 567 sztuk bydła. Wieś liczyła 995 mieszkańców, w tym 20 ewangelików. Około 1856r. dobra nabył porucznik Emil Kramsta, syn przemysłowca Georga Gottloba Kramsty. W rękach starszego ziemskiego Emila von Kramsty posiadłość pozostała do 1866r. W latach 1872-1876 właścicielem dóbr był Ernst Geisler. Następnie w 1886r. majątek należał do Oswalda Ottona z Oporowa pod Wrocławiem. Funkcję administratora pełnił Ludwig Otto. W 1894r. włości posiadał Paul Wichura z Wrocławia. Generalny pełnomocnik inspektor Spielberg sprawował opiekę nad folwarkiem. Majątek liczył 216ha, w tym 198ha pól uprawnych, 8ha łąk, 5ha lasów, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W dobrach działała kopalnia granitu. Przed 1902 rokiem dobra nabył Wolfram baron von Richthofen (ur.1856r., zm.1922r.) z Bartoszówka. W 1930 roku posiadłość należała do spadkobierców barona Wolframa. Dzierżawcą był jego średni syn Manfred von Richthofen (ur.1898r.). Przed 1937 rokiem Manfred został ostatecznie właścicielem majątku. Włości liczyły 225ha, w tym 208ha pól uprawnych, 2,5ha lasu, 8ha pastwisk, 3ha parku i ogrodu, 3,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy posiadłości w dalszym ciągu funkcjonowała kopalnia granitu. W 1945 roku dobra Richthofenów przejęło państwo polskie.
Dwór został zbudowany w pierwszej połowie XIX w., na pewno po 1810 roku. Budynek wzmiankowano w 1830 i 1845 roku. Dwór murowany, dwukondygnacyjny, założony na planie prostokąta, nakryty dachem czterospadowym. Dawna rezydencja pozbawiona cech stylowych. Okna w prostych obramieniach. Główne wejście od dziedzińca folwarcznego zachowało resztki portalu.
Obecnie budynek pełni funkcje mieszkalne. W części pomieszczeń znajdują się biura. Wokół dziedzińca wznoszą się zabudowania gospodarcze, otaczające go z trzech stron. Nie przetrwał wzmiankowany jeszcze w 1937 roku park i ogród.
Jaroszów położony jest około 20 kilometrów na północ od Świdnicy. Najkrótszy dojazd z miasta powiatowego zapewnia nowa droga Świdnica – Żarów. Z Żarowa dojazd lokalnymi drogami przez Łażany i Mikoszową. Przez środek Jaroszowa przebiega ruchliwa droga krajowa nr 5 łącząca Wrocław z Kamienną Górą. Dawny dwór jest położony w bezpośrednim sąsiedztwie tej trasy (budynek nr 95).
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2020r.
