Powiat brzeski, gmina Grodków
(nazwa niemiecka: Seiffersdorf b. Ottmachau, Kreis Grottkau)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki dziejów miejscowości sięgają przynajmniej drugiej połowy XIII w. W 1302 r. w Jaszowie po raz pierwszy wzmiankowany był kościół p.w. św. Anny. Na temat właścicieli majątku w Jaszowie posiadamy niewiele informacji. Niestety część z nich jest niepewna, a niektóre są wręcz sprzeczne ze sobą. W drugiej połowie XVI w. Jaszów być może należał do Walentyna von Muehlheim. Na początku XVII w. właścicielem wioski był Jan von Kaltenhof, później pułkownik wojsk duńskich, zmarły w 1638 r. w Meklemburgii. W XVIII w. majątek należał do rodziny von Eckwart, między innymi Jana Krzysztofa i Karola Józefa von Eckwart. Kolejnym właścicielem wioski był Karol Antoni von Fragstein, syn starosty księstwa brzeskiego Jana Antoniego (zm. 1724 r.). Następnie informacja o majątku pochodzi z 1899 r., kiedy to według Romana Sękowskiego, dr prawa Kurt von Ohlen und Adlerskron (zm. 1900 r.) utworzył fideikomis z dóbr odziedziczonych po matce, obejmujących: Osiek Grodkowski, Jaszów i Lipową. Roman Sękowski w „Herbarzu szlachty śląskiej” (t. VI, s. 34) podaje, że w rękach jego potomków majorat pozostał do 1945 r. Jednocześnie w tej samej książce (t. VI, s. 224 i s. 241) pisze, iż właścicielem Osieka Grodkowskiego, Lipowej, Jaszowa i Jankowic Wielkich był Jan Paridam baron von dem Knesebeck – Milendonck (1872-1965), od 1924 r. małżonek Irmy Amelii Bernardyny von Pfeil (1897-1982). Majorat nie mógł należeć jednocześnie do rodziny von Ohlen und Adlerskron i von dem Knesebeck – Milendonck. Niezależne od Sękowskiego źródło, księga adresowa z 1937 r. podaje, że Jan Freiherr von Knesebeck – Milendonck był właścicielem fideikomisu Auenrode (Osiek Grodkowski), w skład którego wchodziły majątki: Auenrode, Deutsch Leippe (Lipowa) i Niederseiffersdorf (Przylesie Dolne). Informacja ta wyjaśnia do kogo w latach 30-tych XX wieku rzeczywiście należał fideikomis w Osieku Grodkowskim, ale co więcej według tej księgi adresowej właścicielem majątku w Jaszowie (Seiffersdorf b. Ottmachau) był w 1937 r. Paul Troeger. W tej sytuacji bardzo prawdopodobne jest, iż Jaszów nigdy nie należał do majoratu Osiek Grodkowski, a przypisując go do niego pomylono podobne w języku niemieckim nazwy: Niederseiffersdorf i Seiffersdorf. Położenie geograficzne obydwu wspomnianych miejscowości również sugeruje, iż to Przylesie Śląskie było częścią dóbr rodziny von Knesebeck – Milendonck. Wracając do Jaszowa okazuje się, że o właścicielach majątku wiemy mniej niż się wydawało. Na pewno nie należał on do rodzin von Ohlen und Adlerskron i von Knesebeck – Milendonck. Bez szczegółowej kwerendy źródeł nie sposób przedstawić stosunków własnościowych w Jaszowie oraz ustalić kiedy dokładnie powstał w tej miejscowości dwór (zapewne w XIX w.). Można tylko przypuszczać, iż ten skromny budynek zamieszkiwał raczej zarządca folwarku, a nie jego właściciel.
Dwór murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, parterowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym. Fasada siedmioosiowa, z centralnie umieszczonym wejściem, nad nim jednoosiowa facjata, zamknięta trójkątnym przyczółkiem. Skromne elewacja budynku zachowały resztki detali architektonicznych: prostokątne obramowania otworów okiennych oraz boniowanie naroży i osi środkowej. Obecnie dwór jest wykorzystywany jako budynek mieszkalny, można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Przed jego frontem znajdowało się podwórze gospodarcze, z zabudowaniami folwarcznymi (pozostały po nich mocno zarośnięte fragmenty murów).
Budynek został wpisany do rejestru zabytków 20.08.1966 r., pod nr rej.: 1574/66 (decyzja: dom nr 40).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczna do Jaszowa zapewniają autobusy PKS z Nysy. Do Nysy najłatwiej dotrzeć pociągiem z Gliwic, z przesiadką w Kędzierzynie – Koźlu lub Opolu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 w stronę Nysy. W miejscowości Pakosławice, należy skręcić z tej ostatniej trasy w prawo i dalej jechać drogami lokalnymi przez Reńską Wieś, Smolice i Biechów. Dwór znajduje się na końcu miejscowości na prawo od drogi. Odległość: w jedną stronę niecałe 130 km. Samochód na miejscu trzeba zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Październik 2010 r.
