Powiat jeleniogórski, miasto
(nazwa niemiecka: Hirschberg Paulinenhof, Kreis Hirschberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Kilka lat po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, w 1655 r. zakonnicy Towarzystwa Jezusowego zakupili od Baltazara Kohlera majątek położony na południe od Jeleniej Góry. Dobra te od imienia Paula Kottlinga, pierwszego superiora jezuitów w Jeleniej Górze, zaczęto nazywać Paulinenhof. Zakonnicy opuścili posiadłość w 1774 r., w rezultacie rozwiązania Towarzystwa Jezusowego przez papieża Klemensa XIV. Ich majątek był własnością kościelną do 1810 r., kiedy to na mocy edyktu króla pruskiego został przejęty przez państwo. Około połowy XIX w. Paulinenhof wraz z otaczającymi terenami zakupił Richard von Kramst, znany jeleniogórski przemysłowiec. Nowy właściciel w pierwszej kolejności zlecił ogrodnikowi Siebanhaarowi założenie parku krajobrazowego. Przez pierwsze kilkanaście lat Kramst mieszkał w jednym z budynków folwarku. Budowę rezydencji w stylu neorenesansu niemieckiego, według projektu architekta Kurta Spitego, zakończono dopiero w 1872 r. Pałac należał do rodziny Kramstów tylko do 1894 r., kiedy to kupił go Oskar Caro tajny radca handlowy, dyrektor generalny i współwłaściciel Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Żelaznego Kopalń i Hut w Katowicach. W 1933 r. spadkobiercy Oskara Caro, zmarłego dwa lata wcześniej, sprzedali pałac Niemieckiemu Frontowi Pracy (DAF). Odtąd do końca drugiej wojny światowej funkcjonował w nim narodowosocjalistyczny ośrodek szkoleniowy. Dawna rezydencja Kramstów nie została uszkodzona w 1945 r. Polskie władze urządziły w niej Składnicę Muzealną Ministerstwa Kultury i Sztuki, a następnie dom wypoczynkowy dla muzealników. W 1952 r. pałac przekazano Ludowemu Wojsku Polskiemu, którego oddziały stacjonowały w wybudowanych w latach 30-tych XX w. koszarach u podnóża Góry Krzyżowej. Kilka lat później pożar w kasynie oficerskim utworzonym przez wojskowych w pałacu zniszczył dach budynku. Podczas odbudowy rezydencję podwyższono o jedną kondygnację. Pod koniec dwudziestego stulecia obiekt przejęła Agencja Mienia Wojskowego, od której w 2002 r. kupiła go spółka Paulinum. Nowi właściciele odrestaurowali pałac i otworzyli w nim hotel z restauracją.
Neorenesansowa rezydencja wzniesiona w 1872 r., przebudowywana po 1906 r. przez Oskara Caro według projektu architekta Carla Grossera, a następnie w latach sześćdziesiątych XX w. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na skomplikowanym planie zbliżonym do prostokąta, podpiwniczony, trzy- i czterokondygnacjowy, nakryty częściowo dachem mansardowym, a częściowo płaskim stropodachem. Bryła budynku rozczłonkowana, z licznymi ryzalitami, dobudówkami, wieżami, wykuszami i tarasami. Fasada czteroosiowa z głównym wejściem do pałacu, poprzedzonym portykiem wgłębnym i schodami. W narożniku północno – zachodnim okrągła baszta, prawdziwa dominanta całej rezydencji, zwieńczona neobarokowym hełmem. Elewacje budynku ozdabiają kamienne detale architektoniczne, między innymi obramowania otworów okiennych, ażurowe balustrady. W odnowionych wnętrzach znajduje się 27 stylowych pokoi, 6 sal konferencyjnych oraz centrum Wellness (jacuzzi z hydromasażem, sauna parowa i sucha, grota solna). Szczególnie warte zobaczenia są pomieszczenia parteru: Sala Gdańska, Sala myśliwska, Sala szmaragdowa oraz hall i drewniana klatka schodowa. Kamienne tarasy przylegające do północnej elewacji rezydencji prowadzą do parku krajobrazowego założonego na stokach Góry Krzyżowej.
Informacje o restauracji i hotelu można znaleźć na oficjalnej stronie Pałacu Paulinum:
Informacje praktyczne i dojazd:
Podróżując z Górnego Śląska do Jeleniej Góry komunikacją publiczną najlepiej jechać pociągiem z Gliwic z przesiadką we Wrocławiu. Samochód można zostawić na parkingu przy pałacu. Adres pałacu Paulinum: ul. Nowowiejska 62. Najprostsza, chociaż nie najkrótsza droga z dworca kolejowego prowadzi ulicą 1-go Maja, następnie Aleją Wojska Polskiego i ulicą Nowowiejską. Wybierającym dojazd samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kostomłosty, następnie DK 5 do Bolkowa i dalej DK 3 do Jeleniej Góry. Odległość: w jedną stronę około 260 km. Z powodu długiego czasu przejazdu warto zaplanować przynajmniej dwudniową wycieczkę. Na miejscu samochód można zostawić na parkingu przy pałacu.
Damian Dąbrowski,
Październik 2010 r.
