Powiat milicki, gmina Milicz
(nazwa niemiecka: Kollande, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny:
Dobra rycerskie w Kolędzie wchodziły w skład majątków należących do rodziny von Maltzan, właścicieli milickiego wolnego państwa stanowego. W osiemnastym stuleciu miejscowość znalazła się w ordynacji cieszkowskiej. Po śmierci Katarzyny Ludwiki z Sapiehów w 1779r. jej spadkobiercy sprzedali majątek baronowi Hansowi Adamowi von Gruttschreiber. W 1835r. posiadłość w Kolędzie nabył Hans Leopold Mitschke, wzmiankowany również w 1845r. W 1856r. majątek odziedziczył jego najstarszy syn August Aloysius Joseph von Mitschke-Collande, pełniący funkcję królewskiego starosty (Kgl. Landrath). August Aloysius Joseph von Mitschke-Collande zmarł przed 1886r. kiedy to dobra o powierzchni 264ha, w tym 199ha pól uprawnych, 32ha łąk, 6ha pastwisk, 9ha lasów, 3ha stawów, 15ha gospodarstwa, przeszły w ręce jego spadkobiercy Eugena von Mitschke-Collande, rotmistrza w stanie spoczynku. W 1905r. posiadłość w Kolędzie należała już do dziedziców Eugena von Mitschke-Collande. Około 1909r. Heinrich von Mitschke-Collande utworzył dobra Kolęda (Herrschaft Collande) liczące w sumie 1350ha i składający się z majątków Kolęda - 264ha, Bartniki (Bartnig) - 795ha, Wróbliniec (Wildbahn) - 291ha. Heinrich von Mitschke-Collande zmarł pomiędzy 1921 a 1926r. Po jego śmierci dobra Kolęda (Herrschaft Collande) otrzymała w spadku Pani von Mitschke-Collande, wzmiankowana w księgach adresowych z lat 1930-1937. W 1937r. ogólna powierzchnia dóbr w dalszym ciągu wynosiła 1350ha, w tym majątki: Kolęda - 252ha, Bartniki - 783ha, Wróbliniec - 297ha. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłości rodziny von Mitschke-Collande przejęło państwo polskie. Dwór i folwark w Kolędzie znalazły się w gestii Państwowego Gospodarstwa Rolnego Gądkowice. W dawnej rezydencji urządzono sklep gminny, świetlicę i mieszkania pracowników zakładu. Nieremontowany budynek już w 1965r. był w złym stanie technicznym. W latach osiemdziesiątych XX wieku dwór całkowicie zdewastowano i przestano użytkować. Odtąd budynek pozostaje w ruinie.
Zdjęcia ruin wykonane w marcu 2013 roku
Ruiny dwór
W 1845r. w miejscowości wzmiankowany folwark. Prawdopodobnie kilka lat później rodzina von Mitschke-Collande zbudowała w Kolędzie swoją rezydencję, przy której utworzyła park krajobrazowy. Eklektyczny dwór, przebudowany w dwudziestym wieku, był budynkiem murowanym z cegły, potynkowanym, założonym na planie prostokąta, podpiwniczonym, parterowym, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty łamanym dachem dwuspadowym z lukarnami. Rezydencja posiadała dziewięcioosiową fasadę (elewację południową), z centralnym głównym wejściem. Środkową część fasady akcentowała dwukondygnacyjna facjata zamknięta schodkowym szczytem. Analogiczne schodkowe szczyty wieńczyły trzyosiowe elewacje boczne. Elewacje ozdabiało boniowanie, wydatny gzyms wieńczący oraz opaski wokół prostokątnych i półkolistych otworów okiennych. Układ wnętrz był dwutraktowy. Do naszych czasów zachowały się fragmenty murów obwodowych dworu, mocno zarośnięte samosiejkami. Do ruin rezydencji przylegają zabudowania gospodarcze dawnego folwarku i park krajobrazowy.
Źródło: www.zlb.de/digitalesammlungen/index.php?collection=1 (strona aktywna 05.05.2012 r.)
Zabytki w Kolędzie
Do rejestru zabytków w Kolędzie wpisano dwór (11.06.1987r., nr rej.: 613/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kolędy zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące z Gądkowic, Milicza, Potaszni i Sulmierzyc. Ze względu na trudności ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Nowa Wieś Wrocławska (Wrocław Południe), następnie autostradową obwodnicą Wrocławia (A8) i DK5 do Trzebnicy. Z Trzebnicy najlepiej skierować się do Milicza trasą DK15. Z Milicza należy wyjechać lokalną drogą prowadzącą w stronę Sulmierzyc przez Wszewilki, Stawczyk, Godnową, Nowy Zamek, Średzinę, Chałupy. W miejscowości Ostrowąsy należy skręcić w prawo w drogę do Latkowa i Kolędy. Dawny folwark wraz z ruinami dworu i parkiem znajduje się na początku wioski, na prawo od głównej drogi. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 265km. Samochód można zostawić w bocznej drodze prowadzącej do parku.
Damian Dąbrowski,
Maj 2012 r., aktualizacja zdjęć marzec 2013r.
Fotografie z czerwca 2011r.
