Powiat milicki, gmina Krośnice
(nazwa niemiecka: Tscheschenhammer, w latach 1936-1945 Grenz Hammer, Kreis Gross Wartenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Majątek w Kuźnicy Czeszyckiej przynajmniej od XVII wieku należał do dóbr kapituły wrocławskiej. W 1700 roku na terenie wioski wzniesiono kaplicę p.w. św. Jana Chrzciciela. W 1830 roku w Kuźnicy Czeszyckiej wzmiankowano 47 domów, folwark, kaplicę, katolicką szkołę i młyn. Miejscowość liczyła 407 mieszkańców, w tym 24 ewangelików. Ewangelicy należeli do kościoła w Międzyborzu, a katolicy do parafii w Goszczu. Według źródła z 1845 roku posiadłość w Kuźnicy Czeszyckiej w dalszym ciągu wchodziła w skład dóbr kapituły wrocławskiej. W tym czasie w wiosce znajdowało się 48 domów, pałac, folwark, kaplica, katolicka szkoła, młyn wodny. W okolicy osady istniało sześć dużych i małych stawów. Kuźnicę Czeszycką zamieszkiwało 411 osób, w tym 11 wyznania ewangelickiego. Ewangelicy i katolicy należeli do parafii w Goszczu. Majątek w Kuźnicy Czeszyckiej pozostał w rękach kapituły wrocławskiej do końca drugiej wojny światowej. Posiadłość często oddawano w dzierżawę. W 1872 i 1876 roku dzierżawcą był Lange z Czeszyc (in Tscheschen). W 1886 roku dobra liczyły 858ha, w tym 205ha pól uprawnych, 95ha łąk, 15ha pastwisk, 314ha lasów, 209ha stawów, 20ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 25 koni, 110 sztuk bydła, w tym 40 krów. Dzierżawcą w tym czasie był już Robert Welzel. W 1937 roku majątek kapituły w Kuźnicy Czeszyckiej dzielił się na dwie części. Jedna z nich obejmowała 624ha lasów, którymi zarządzał leśniczy Mikutta, drugą o powierzchni 174ha, w tym 98ha pól uprawnych, 54ha łąk, 20ha pastwisk, 2ha ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych oddano w dzierżawę kapitanowi Alfonsowi Pohlowi. Prowadził on na folwarku hodowlę bydła nizinnego oraz hodowlę i tucz niemieckiej świni rasy szlachetnej. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejęło państwo polskie. Rezydencję wraz z folwarkiem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Milicz Zakład Rolny Czatkowice. Pałac pełnił funkcje mieszkalne dla pracowników zakładu. Po upadku PGR-u zabytek znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Od 1996 roku pałac jest własnością prywatną kilku rodzin. Budynek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Siedziba zarządu dóbr kapituły wrocławskiej najprawdopodobniej została w Kuźnicy Czeszyckiej wzniesiona już w XVII wieku. Budynek został przekształcony w 1824 roku oraz w wyniku remontów przeprowadzanych po drugiej wojnie światowej. Pałac murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym. Fasada (elewacja północna) dziewięcioosiowa, z centralnym głównym wejściem. Elewacja południowa również dziewięcioosiowa, z dodatkowymi wejściami do budynku. Elewacja boczna wschodnia trzyosiowa. Od zachodu do pałacu przylega niewielki budynek gospodarczy. Elewacje zabytku zachowały pozostałości barokowych zdobień, w postaci podziałów ramowych wykonanych za pomocą zdwojonych pilastrów i wydatnego gzymsu wieńczącego. Okna prostokątne, część w płytkich arkadowych wnękach. Niektóre pomieszczenia parteru nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Pałac skierowany jest fasadą na dawny dziedziniec gospodarczy, wokół niego przetrwała część zabudowań pofolwarcznych.
Zabytki w Kuźnicy Czeszyckiej
Do rejestru zabytków w Kuźnicy Czeszyckiej wpisano kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela (25.02.1966r., nr rej.: 154/1541). W ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół pałacowo-folwarczny: pałac (nr 51), oficyna mieszkalna II (nr 51a), oficyna mieszkalna I (nr 51b), spichlerz, stajnia, obora i dwie stodoły.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Kuźnicy Czeszyckiej nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej trasą S8 i DK25 w stronę Międzyborza. Z tej ostatniej trasy za miejscowością Ostrowian należy skręcić w lewo do Twardogóry. Z miasta najlepiej wyjechać DK448 w kierunku Milicza. Po minięciu Goszcza z DK448 należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Kuźnicy Czeszyckiej przez Drągów, Droździęcin i Grabownicę. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 250km, z Wrocławia około 75km. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w północnej części Kuźnicy Czeszyckiej, na lewo od drogi prowadzącej do Starej Huty. Samochód można zaparkować w bocznej drodze, w sąsiedztwie dawnej rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Maj 2014 r.
