Powiat świdnicki, gmina Świdnica
(nazwa niemiecka Cammerau, Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Komorowie
Do rejestru zabytków w Komorowie został wpisany zespół pałacowy, ok. 1800r.:
- pałac, nr rej.: A/5811/914/WŁ z 31.12.1982r.
- park, nr rej.: A/4258/978/WŁ z 27.12.1982r.
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zabudowania gospodarcze (stajnię, oborę, trzy stodoły, magazyn zbożowy, budynek inwentarski), dwie oficyny mieszkalne (nr 8 i 10), domek ogrodnika, obecnie budynek mieszkalny nr 32, bramę wjazdową; zespół folwarku Niederhof (budynki gospodarcze nr 46); wiatrak holenderski; cmentarz poewangelicki z kaplicą.
Miejscowość wzmiankowano w 1368 rok jako Kummerow. W 1408 roku właścicielem Komorowa był Hans von Schwindel. Następnie w XV wieku w jako posiadaczy wioski wymieniano: rajcę świdnickiego Nikela Tscheche – 1412r., Gotsche Schafa – 1415r., Jorge Saulcza – 1436r., Hansa Tscheche – 1470r., Georga Heyde – 1473r., Hansa i Georga Saulcz – 1483r., Paula Herdena – 1498r. W 1536 i 1548 roku wzmiankowano w Komorowie Christopha von Kuhl. W rękach rodu von Kuhl miejscowość pozostała jeszcze przynajmniej przez dwie dekady. W dokumentach kolejno pojawiali się: Balzer von Kuhn – 1548r., Abraham i Balzer – 1550r. oraz Hans von Kuhn – 1568r. Pod koniec szesnastego stulecia dobra przejęła rodzina von Gellhorn. W 1594 roku Komorów należał do Hansa von Gellhorna. Następnie w wiosce wzmiankowano członków tego rodu: Georga – 1619r., Leonharda – 1621r., Joachima – 1656r., Hansa Heinricha – 1672r. W nieznanych okolicznościach Gellhornowie stracili na kilkadziesiąt lat Komorów. W 1711 roku majątek należał do Hansa Ernsta von Trutschlera. Z kolei w 1737 roku właścicielką wsi była Katharine Charlotte von Nostitz z domu Rhediger. Kilka lat później Komorów powrócił w ręce Gellhornów. W 1745 roku wzmiankowano w nim Hansa Ernsta von Gelllhorna, a w 1784r. Ernsta Karta. W latach 30. XIX w. majątek należał do rodziny von Richthofen. W Komorowie wzmiankowano 2 folwarki, wiatrak i cegielnię. W 1841 roku posiadłość nabył za 126 tysięcy talarów reńskich August Wilhelm Kramsta (ur.1804r., zm.1849r.), syn Chrystiana Gottlieba Kramsty zw. Młodszym (ur.1776r., zm.1838r.). Według opisu miejscowości w 1845 roku w Komorowie znajdowały się dwa folwarki, wiatrak, cegielnia i hodowla owiec merynosów. Po śmierci Augusta Wilhelma Kramsty dobra należały do wdowy po nim z domu Meyer, wymienianej w dokumentach z 1856 i 1858 roku. Przed 1866 rokiem włości otrzymała w spadku Amalia Ernestine Hirt z domu Kramsta (ur.1818r., zm.1888r.), córka Friedricha Kramsty (ur.1779r., zm.1819r.) – brata wspomnianego wyżej Chrystiana Gottlieba Młodszego - oraz Heleny z domu Zimmer. Amalia Ernestine w 1837 roku we Wrocławiu wyszła za mąż za Ferdinanda Hirta (ur.1810r., zm.1879r.). W 1888 roku kolejnym właścicielem dóbr rycerskich Komorów został ich syn Wilhelm Hirt (ur.1847r., zm.1908r.). Po śmierci ojca w 1908 roku majątek otrzymała w spadku Margarethe Hirt (ur.1879r., zm. 1958r.), żona Roberta hrabiego von Keyserlingk (ur.1866r. zm. 1959r.). W jej rękach posiadłość pozostała do końca drugiej wojny światowej. Po 1945 roku majątek wraz z pałacem znalazł się pod zarządem Państwowego Gospodarstwa Rolnego. W latach 80. XX wieku dawna rezydencja pełniła funkcje mieszkalne, a w budynkach gospodarczych funkcjonowało Gospodarstwo Doświadczalno-Dydaktyczne Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego w Mokrzeszowie. W 2009 roku pałac był już opuszczony. Obecnie zabytek pozostaje nieużytkowany, jest jednak zabezpieczony przed wejściem. Zaniedbany park zarasta samosiejkami. Opuszczone zabudowania gospodarcze powoli niszczeją, w części budynków dachy uległy zawaleniu.
Rezydencja w Komorowie nie była wzmiankowana w opisach wioski z 1785, 1830 i 1845 roku. Pałac najpewniej powstał jednak już w XVIII wieku, a około 1800 roku został przebudowany. Być może zabytek przeszedł kilka przebudów, a także został powiększony. Obecnie pałac to budynek murowany, potynkowany, dwuskrzydłowy, na planie litery „L”. Skrzydła wysoko podpiwniczone, dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem nakrytym dachem mansardowym z lukarnami. Fasada (elewacja południowa) skierowana na dawny dziedziniec folwarczny. Główne wejście poprzedzone niewielkim gankiem. W elewacji wschodniej znacznie większy ganek filarowy, poprzedzony schodami, a zwieńczony tarasem. Układ wnętrz dwutraktowy.
Rezydencja w pierwszej połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/882570,foto.html?idEntity=550752 (dostęp: 18.10.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/894224,foto.html?idEntity=550752 (dostęp: 18.10.2019r.)
Komorów położony jest około 5 kilometrów na zachód od Świdnicy. Dojazd z miasta powiatowego zapewnia droga krajowa nr 35 lub droga wojewódzka nr 382. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w środku wioski, z kolei dawny folwark Niederhof położony jest w północno-wschodniej części Komorowa.
Damian Dąbrowski,
Październik 2019r.
