Powiat strzelecki, gmina Strzelce Opolskie
(nazwa niemiecka: Gross Kalinow, w latach 1936-1945 Blütenau, Kreis Gross Strehlitz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1393r.
Rys historyczny i stan obecny:
Kalinów był siedzibą rodową rodziny Kalinowski von Kalinow. W 1393r. świadkiem sprzedaży Rogowa Opolskiego był Gayke z Kalinowa, sędzia ziemski księstwa strzeleckiego. Przed 1452r. Henryk Kalinowski zakupił jeden z działów w Dobrodzieniu i założył nową linię rodu. W połowie XV w. Kalinowscy utracili Kalinów, który przeszedł w ręce Zwoyskich. W dokumentach z lat 1454-1472 występuje Mikołaj Zwojsky „von Grossem Calinaw”. W źródłach z lat 1463-1478r. pojawia się również Jan Zwojski, dziekan brzeski, brat Mikołaja i stryj Mikołaja juniora. W 1484r. Marusza von Bestwin była żoną Mikołaja Zwoiskiego (Woyski) juniora z Kalinowa koło Strzelec Opolskich. Na początku XVI w. miejscowość powróciła do Kalinowskich. W 1502r. właścicielem Kalinowa był bowiem Franciszek Kalinowski. Prawdopodobnie w XVI w. wioska była podzielona na kilka działów. Jeden z nich pozostał w rękach Kalinowskich, o czym świadczy informacja, że Walentyn von Larisch (zm.1571r.), właściciel Grabiny i Rybniczek, żonaty był z Magdaleną Kalinowską z Kalinowa koło Strzelec Opolskich. Inny majątek posiadała rodzina Buchtów. W 1563r. Joachim Buchta sprzedał Marcinowi Dzierżanowskiemu Wysoką, Kadłubiec, Kalinów i Kadłub koło Strzelec Opolskich. Wreszcie kolejna posiadłość była własnością rodu Strzelów – Chmelików. W 1560r. zmarł Mikołaj Strzela właściciel Kalinowa, który odziedziczył jego syn Jan (zm. 1594r.). Następnie wioska należała wspólnie do dwóch synów Jana: Jana juniora i Kaspra. W 1596r. majątek odkupił od nich ich stryj Piotr Strzela z Szymiszowa (zm.1600r.). Z małżeństwa z Zuzanną, córką Jerzego Zyrowskiego z Żyrowej i Kotulina, pozostawił on tylko córkę Ludmiłę. Ludmiła wyszła za mąż za N. Krzydlowskiego i wniosła mu w wianie wszystkie rodzinne posiadłości. Kolejnymi znanymi właścicielami Kalinowa byli Bohdanowscy używający nazwiska von Badewitz, m.in. Karola von Badewitz wzmiankowany w 1718r. W 1799r. w Kalinowie zmarła Zofia z domu von Larisch, wdowa po N. von Badewitz. W XIX w. majątek w wiosce należał już do Emanuela Karola Magnusa Schimonski von Schimonie (ur.1773r., zm.1850r.), posiadającego również Rozwadzę i Kadłubiec koło Strzelec Opolskich. Od 1797r. jego małżonką była Franciszka Maria Dorota Leopoldyna Felicyta von Biedau. Po śmierci Emanuela Schimonski von Schimonie otrzymała ona w spadku dobra w Kalinowie. W 1845r. właścicielem posiadłości był Franz von Zawadzky, a następnie Pani Babette von Zawadzky, która w latach 1850-1852 przebudowała dwór w Kalinowie. W latach 1886-1905 majątek należał do rotmistrza Fedora von Zawadzky. W 1886r. dobra liczyły 800ha, w tym 610ha pól uprawnych, 13ha łąk, 159ha lasów oraz 18ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych. Przed 1909r. posiadłość w Kalinowie (812ha) nabył hrabia Karl von Brühl-Renard (ur.1853r., zm.1923r.). Odtąd wchodziła ona w skład dóbr Strzelce Wielkie (fideikommissherrschaft Gross Strehlitz) liczących łącznie 6561ha. Hrabia Karl von Brühl-Renard nie posiadał potomstwa i po jego śmierci w 1923r. fideikomis odziedziczył hrabia Georg von Schliffen-Renard. W 1932r. przekazał on posiadane majątki swojemu siostrzeńcowi, majorowi hrabiemu Wolfgangowi zu Castell-Castell. W 1937r. dobra Strzelce Wielkie (Herrschaft Gross Strehlitz) liczyły w sumie 4600ha, w tym Kalinów 803ha (610ha pól uprawnych i łąk, 2ha pastwisk, 168ha lasów, 12ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych). W 1940r. zmarł hrabia Wolfgang i dobra strzeleckie odziedziczył jego syn, Prosper zu Castell-Castell. Pozostał ich właścicielem do końca drugiej wojny światowej. Następnie majątki zostały znacjonalizowane.
Pałac
Na temat rezydencji w Kalinowie zachowało się bardzo mało informacji. Trudno określić nawet w przybliżeniu kiedy wzniesiono dwór w miejscowości. W latach 1850-1852 dwór rozbudowano i określano odtąd mianem pałacu. Rezydencja w Kalinowie została uszkodzona w czasie trzeciego powstania śląskiego. Ostatecznie budynek został zniszczony w końcowej fazie drugiej wojny światowej, bądź po 1945 roku. Obecnie z majątku w miejscowości pozostał tylko folwark. Wśród zabudowań folwarcznych warto zwrócić uwagę na pochodzący z połowy XIX w. spichlerz i niewielki budynek z datą 1916r., być może pełniący funkcję siedziby zarządcy majątku. Do folwarku przylegają budynki mieszkalne wzniesione dla jego pracowników. Część zabudowań jest użytkowana, inne opuszczone powoli popadają w ruinę.
Niewielka ilość zachowanych fotografii pałacu w Kalinowie uniemożliwia dokładne przedstawienie wyglądu budynku. Rezydencja prawdopodobnie składała się z dwóch dwukondygnacyjnych skrzydeł, nakrytych dachami czterospadowymi z powiekami.
Zabytki w Kalinowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kalinowie.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kalinowa zapewniają liczne autobusy PKS kursujące między innymi z Krapkowic i Strzelec Opolskich. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki lepiej wybrać dojazd przez Strzelce Opolskie. Do miasta można dotrzeć pociągiem, np. z Gliwic lub Opola. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Nogawczyce, następnie DK88 do Strzelec Opolskich. Z miasta najlepiej wyjechać DK409 w stronę Gogolina, prowadzącą przez Kalinów. W miejscowości trzeba z tej trasy skręcić w lewo. Dawny folwark znajduje się na prawo od drogi. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 55km. Samochód można zostawić przy zabudowaniach gospodarczych.
Damian Dąbrowski,
Luty 2012 r.
