Powiat trzebnicki, gmina Żmigród
(nazwa niemiecka: Herrnkaschütz, w latach 1937-1945 Herrnhofen, Kreis Militsch-Traschenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana w 1421 roku pod nazwą Hernskaschicz. W 1787 roku Kaszyce Milickie należały do księcia Friedricha Karla Franza Kajetana von Hatzfeld-Trachenberg, jako część państwa stanowego Żmigród (Fürstenthum Trachenberg). W wiosce znajdowały się trzy pańskie folwarki, 32 gospodarstwa zagrodnicze i 2 gospodarstwa chałupnicze. W sumie 39 domostw zamieszkiwało 315 osób. Majątek w Kaszycach Milickich jako część dóbr wchodzących w skład państwa stanowego, podniesionego w 1803 roku do rangi księstwa, pozostał w rękach rodziny von Hatzfeld do 1945 roku. Według opisu miejscowości z 1830 roku były w niej trzy folwarki, 39 domów i 2 wiatraki. Wioska liczyła 354 mieszkańców, w tym 158 ewangelików. Ewangelicy należeli do kościoła w Żmigrodzie (Trachenberg), a katolicy do kościoła w Powidzku (Powitzko). W 1845 roku właścicielem majątku w Kaszycach Milickich był Friedrich Hermann Anton Fürst von Hatzfeld, Herzog von Trachenberg (ur.1808r., zm.1874r.). W miejscowości wzmiankowano trzy folwarki, 41 domów, 2 wiatraki. Kaszyce Milickie zamieszkiwało 407 osób, w tym 188 wyznania katolickiego. Przynależność parafialna nie uległa zmianie od 1830 roku. Na folwarkach hodowano m.in. 1580 sztuk owiec merynosów. Posiadłość w Kaszycach Milickich w kolejnych latach wchodziła w skład Fürstenthum Trachenberg, obejmujących również miasta Prusice (Prausnitz) i Żmigród (Trachenberg) oraz dobra rycerskie Barkówko (Klein-Bargen), Bychowo (Beichau), Bukołowo (Buckelawe), Korzeńsko (Corsenz), Dębno (Deutsch-Damno), Kliszkowice (Gross-Glieschwitz), Grądzik (Herrmenau), Kaszyce Wielkie (Gross-Kaschütz), Morzęcino (Marentschine), Niezgoda (Nesigode), Osiek (Gross-Ossig i Klein-Ossig), Powidzko (Powitzko), Radziądz (Radziunz), Sanie (Sayne), Żmigródek (Schmiegerode), Węglewo (Wanglewe) oraz grunty w miejscowościach Chodlewo (Codlewe), Książęca Wieś (Fürstenau), Gatka (Goitke), Ruda Żmigrodzka (Hammer-Trachenberg), Borek (Heidchen), Kędzie (Kendzin), Laskowa (Lauskowe), Wilkowo (Wilkowe). Poszczególne majątki często oddawano w dzierżawę. Co najmniej od 1872 roku folwarki w Kaszycach Milickich i Kaszycach Wielkich (Gross-Kaschütz) dzierżawił Pan Winterfeldt zamieszkały w Kaszycach Milickich (in Herrn-Kaschütz). W 1874 roku majątki wchodzące w skład księstwa żmigrodzkiego odziedziczył Hermann Fürst von Hatzfeld, Herzog von Trachenberg (ur.1848r., zm.1933r.), syn księcia Friedricha Hermanna Antona i Marie z domu von Nimptsch (ur.1820r., zm.1897r.). W 1886 roku posiadłość w Kaszycach Milickich liczyła 680ha, w tym 505ha pól uprawnych, 122ha łąk, 13ha pastwisk, 20ha lasów, 20ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarkach hodowano 35 koni, 112 sztuk bydła, w tym 48 krów, 1400 owiec, 61 świń. Wspomniany wcześniej porucznik Winterfeldt dzierżawił włości przynajmniej do 1894 roku. W kolejnych latach dzierżawcami dóbr w Kaszycach Milickich byli m.in. bracia Hans i Cäsar Sachs (1905r.), Leo Lange (1917r.), Garve (1926r.), Gustav Wuttge i syn (1937r.). W 1917 roku całkowita powierzchnia majątków księcia Hermanna von Hatzfeld-Trachenberg wynosiła 18411,25ha. Z tego na posiadłość w Kaszycach Milickich przypadało 680ha (632ha pól uprawnych, 11ha łąk, 20ha lasów, 1ha parku, 16ha dróg i podwórzy gospodarczych). Na folwarkach kaszyckich hodowano bydło mleczne wschodniopruskie i holenderskie. Gospodarstwo specjalizowało się również w uprawie buraków cukrowych i ziemniaków. W kolejnych dekadach powierzchnia dóbr należących do rodziny von Hatzfeld-Trachenberg powoli spadała. W 1926 roku było to 16441ha, a w 1937 roku - 15941ha. Niewielkiemu zmniejszeniu uległ również majątek w Kaszycach Milickich, który od około 1926 roku liczył 623ha, w tym 595ha pól uprawnych, 11ha łąk, 17ha dróg, grobli i podwórzy gospodarczych. W 1933 roku włości odziedziczył Hermann Fürst von Hatzfeld, Herzog von Trachenberg (ur.1874r., zm.1959r.), syn księcia Hermanna i Natalie, z domu hrabianki von Benckendorff (ur.1854r., zm.1931r.). Po zakończeniu drugiej wojny światowej wszystkie śląskie posiadłości rodziny von Hatzfeld-Trachenberg przejęło państwo polskie. Folwark w Kaszycach Milickich przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Przez wiele lat funkcjonował on jako część Kombinatu PGR Żmigródek Zakład Rolny Kaszyce. Dwór wykorzystywano jako wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie na terenie dawnego folwarku funkcjonuje firma Ka-Mi Sp. z o.o. Zabudowania gospodarcze są użytkowane, dwór w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Zabytek jest dobrze utrzymany, m.in. w ostatnich latach wymieniono dach.
Dwór
Początki rezydencji w Kaszycach Milickich sięgają przynajmniej drugiej połowy XIX wieku. Budynek nie był wzmiankowany w źródłach z 1787, 1830 i 1845 roku. Prawdopodobnie fundację dworu można łączyć z osobą Pana Winterfeldta, który w latach 1872-1894 dzierżawił majątek i jak podają księgi adresowe mieszkał w Kaszycach Milickich. Następnie do końca drugiej wojny światowej skromny dwór służył jako siedziba kolejnym dzierżawcom posiadłości. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z lukarnami i powieką. Fasada (elewacja zachodnia) siedmioosiowa, z centralnym głównym wejściem poprzedzonym schodami i zaakcentowanym niewielkim gankiem wgłębnym. W elewacji bocznej południowej przybudówka. Elewacja ogrodowa dziewięcioosiowa, z dwoma dodatkowymi wejściami. Elewacje praktycznie pozbawione ozdób architektonicznych, jedynie otwory okienne podkreślają skromne opaski wykonane w tynku. Dwór otacza niewielki park. Na zachód od rezydencji znajdują się zabudowania gospodarcze dawnego folwarku, oddzielone niewielkim zadrzewieniem, przypominającym nieco gazon.
Zabytki w Kaszycach Milickich
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kaszycach Milickich. W ewidencji zabytków znalazł się zespół dworski: dwór (nr 12), spichlerz, stodoła (obecnie magazyn), obora, czworak (dom mieszkalny nr 20), dwojak (dom mieszkalny nr 29), dwojak (dom mieszkalny nr 30).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kaszyc Milickich zapewniają autobusy prywatnego przewoźnika (Ekspres Bus) kursujące z Trzebnicy i Żmigrodu. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Trzebnicę. Do miasta można stosunkowo łatwo dojechać autobusami PKS i busami z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Za miejscowością Pawłów Trzebnicki z tej ostatniej trasy trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Kaszyc Milickich przez Wszemirów i Kaszyce Wielkie. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 220km. Zespół dworski (ul. Lipowa 44) znajduje się w północno-wschodniej części Kaszyc Milickich. Samochód najlepiej zostawić w pobliżu dawnych dwojaków i czworaka, przed wjazdem na teren folwarku.
Damian Dąbrowski,
Luty 2014 r.
